Een gesprek met Maaike van der Heiden

“Ik ben een sensitief mens. Mijn lijf reageert altijd. Dus toen ik kennismaakte met systemisch werk kon ik de kracht ervan direct aannemen, want mijn lijf voelde het. Oh, dacht ik, dít is het. Dít is wat ik al heel lang voel maar niet kon benoemen. Dít is wat er schuurt in mijn werk als trainer, wanneer ik bezig ben met vaardigheden, gedrag, communicatie: ik zit alleen maar in de bovenlaag en dit is wat er allemaal speelt in de onderlaag. Ik zag de beperking die ik eerder al wel had gevoeld maar waar ik nu ook taal voor kreeg.

Ik had nog nooit van een familieopstelling gehoord, toen iemand mij jaren geleden vertelde over systemisch werk. Wel werd ik – zoals altijd – meteen nieuwsgierig. Ik besloot een workshop te volgen en daar gebeurde iets met mij. Ik voelde een soort klik. Ik bevond me op een andere laag, waarin het lijf ineens ging meedoen en de puzzel in mijn hoofd compleet werd.

Ik vond het wonderlijk wat daar gebeurde. Ik snapte dingen die voorheen vraagtekens bleven, er kwamen antwoorden op onbeantwoorde vragen. Dat waren nog niet eens actieve vragen, maar de opstelling maakte duidelijk wat er allemaal nog méér meedeed in een probleem. Het impliciete werd expliciet – en daar lagen de antwoorden.

Systemisch werk maakt duidelijk dat je onderdeel bent van iets groters. Het is niet alleen maar wat jij wel of niet doet; je bent verbonden met meer dan alleen maar jezelf dus je wordt ook geleid door meer dan alleen maar jezelf. Met systemisch werk kun je zo eigenlijk een soort van kaart maken, waarop je kunt zien waar jij je bevindt en welke touwtjes aan jou trekken – of andersom, aan welke touwtjes jij trekt.”

Ik wist altijd al dat er meer was tussen hemel en aarde. Ik kom van de boerderij, ben opgegroeid met de natuur en veel dieren om me heen. Heel nuchter, met mijn handen in de klei. Ik voelde dat er meer was dan het zichtbare, maar mijn hoofd is ook kritisch. Ik neem niets zomaar aan. Ik blijf vragen stellen en wil alles weten: ja maar hoezo dan? Wat zit erachter? Hoe is dat dan tot stand gekomen? Die nieuwsgierigheid hoort al van kinds af aan bij mij. Ik wil altijd weten: hoe werken de dingen en wat gebeurt er in iemand?

Dus toen ik eenmaal weet had van systemisch werk, wilde ik er ook alles over leren. Ik ben naar het Bert Hellinger Instituut gegaan en heb bijna alle opleidingen gevolgd. Al vrij snel heb ik een balletje opgegooid of ik bij het BHI mocht komen werken. Na verloop van tijd werd ik inderdaad uitgenodigd. Ik werk op alle vlakken, zowel aan de familiekant als in organisaties, geef trainingen maar ook coaching. En ik heb ruimte om nieuwsgierig te blijven en te onderzoeken.

Een beetje pionieren en experimenteren hoort bij mij. Ook in een opleiding sta ik mezelf en de groep toe om te kijken: waar hangen we nu uit en wat is passend in het moment? En als dat dan betekent dat we de boel op de schop moeten gooien, dan gooien we de boel op de schop. Ik heb liever dat we in het moment de diepgang kunnen vinden en daarvan kunnen leren dan dat we een programma moeten afwerken. Daarbij zoek ik graag de vertraging op, om te doorvoelen wat er wel en wat er niet is.

Ik moedig het ook aan dat deelnemers blijven onderzoeken. Ja wij vertellen je dit nu, maar je mag het ook weer verwerpen. Blijf vragen stellen, we weten nog niet alles. En wanneer deelnemers nieuwe linkjes willen leggen naar andere vakgebieden of technieken: probeer het. Maar doe dat niet te snel. Neem eerst de opleiding volledig tot je en ga dan pas kijken of je het kunt combineren. Alleen zo kun je de kracht van het een en het ander ontdekken. Als je al bij voorbaat een soort sausje gaat maken, zijn de ingrediënten waaruit het is samengesteld niet meer te onderscheiden.

Ik sta zelf ook altijd open voor wat er nog meer kan. Vanuit die vraag is een nieuw leertraject ontstaan, het Systemisch Persoonlijk Ontwikkeltraject. Een 9-daagse waarin je zachtjes ondersteboven gaat en echt volledig met jezelf en je eigen thema’s aan de slag gaat. Voor het traject heb ik oefeningen verzameld en bedacht uit allerlei achtergronden.

In die zoektocht naar waardevolle lessen dacht ik terug aan bokscoach Robin van Soolingen, met wie ik vaker heb samengewerkt. Ik wist meteen dat ik ook het boksen wilde opnemen in het programma. Maar hoe doe je dat, boksen en opstellingen combineren? Met dat idee zijn we samen gaan spelen. We creëerden een open space, waarin ik naast de vraagsteller zat en Robin weer naast mij. Er ontstonden opstellingen waarin gebokst werd, of waarin representanten werden bijgezet terwijl er gebokst werd.

Die combinatie bleek een enorme meerwaarde te creëren. Want op het moment dat je gaat boksen, denk je niet meer na. Je mechanismes nemen het over. En het lijf liegt niet, het laat precies zien wat er in je gebeurt, zeker wanneer je moe wordt.

Daar komt nog bij dat wanneer iets resoneert, het ineens driedubbel resoneert wanneer het lijf zo geactiveerd is. Dat vind ik mooi, dat zoiets dan ontstaat door je open te stellen voor nieuwe mogelijkheden.

Mijn nieuwsgierigheid is een rode draad in mijn leven. Wanneer iemand naast me komt zitten vraag ik me af: hoe werkt dat bij jou? Wat heb jij te doen? Waar gaat jouw beweging naartoe? Ik blijf nieuwsgierig naar de mens. Vanuit die nieuwsgierigheid loop ik een stukje mee op jouw pad. En misschien mag ik daarin even iets betekenen en kan ik je even leren kennen.

Ik vind het mooi om een passant te mogen zijn en te ontdekken. In het verhaal van de ander, maar ook in de wereld. Ik heb veel gereisd, ben net weer met mijn gezin op reis geweest voor een halfjaar. Mijn liefde voor reizen komt ook voort uit die drang om te ontdekken.

De kracht van systemisch werk bewijst zich voor mij op ieder vlak: persoonlijk, maatschappelijk, in organisaties. Het is natuurlijk wel zo dat een persoonlijke coaching of familieopstelling veel dichterbij komt. Die draait echt om jou. In een organisatie kun je nog een beetje duiken als je er niet te persoonlijk in wilt gaan.

Het vraagt moed om dingen zichtbaar te maken en uit te spreken. Want er is vaak een goede reden dat dingen niet uitgesproken zijn of situaties onder het kleed zijn verdwenen. Dus het is ook spannend en kwetsbaar om te werken met datgene wat mensen liever niet willen zien.

Dat vraagt dat ik scherp heb te zijn. Maar wel liefdevol scherp. Ik kan met de ene hand het mes hanteren en met mijn andere hand klaarstaan met de verbandtrommel. Ik heb graag een warm contact, maar houd ook van een grap.

Of ik nou voor een groep sta of thuis de was doe; je ziet en ontmoet maar één Maaike. Ik neem mijn tranen mee, mijn lach, mijn hersenspinsels, mijn kwetsbare stuk, mijn lijf; alles. Dat is, vind ik, wel wat je te doen hebt als begeleider: mensen nemen hun hele hebben en houwen alleen mee als jij dat ook doet. Als ik in mijn hoofd blijf, blijven zij dat ook. Maar als ik het hele lijf meeneem, dan nodig ik de ander ook uit dat te doen. En dat brengt zoveel, als dat lukt. Niet alleen om inzicht te krijgen, maar ook om de beweging voorwaarts te ontdekken.