Wanneer hoort iemand niet meer bij het organisatiesysteem?

Ik hoor het mezelf aan cursisten en cliënten uitleggen: in families is het behoorlijk helder wanneer iemand wel of niet tot het familiesysteem behoort. Je wordt erin geboren. Je gaat dood. Dat is het. Je maakt deel uit van het systeem, levend òf dood, ook al zijn er genoeg voorbeelden waar iemand niet voelt erbij te horen. Oké, bij scheidingen en samengestelde gezinnen komt er onhelderheid op dit punt en toch, het is nog een ‘eitje’ in vergelijking met hoe in een organisatiesysteem het ‘erbij horen’ werkt.

Alleen al het punt: vanaf wanneer maakt iemand deel uit van het systeem? Vanaf dat je besluit deel te willen nemen? Vanaf je eerste werkdag? En vanaf wanneer maakt iemand niet meer deel uit van het systeem? Vanaf dat je innerlijk voelt ‘ik ben hier klaar’? Of je laatste werkdag? Of nog later, omdat je misschien nog bereikbaar blijft voor vragen van je opvolger?

Neem nou onze eigen situatie. De oprichter van het Bert Hellinger Instituut Nederland (BHIN), Jan Jacob Stam, is vertrokken. We hebben daar, zoals het ons systemisch betaamt, een mooie afscheidsdag met rituelen voor georganiseerd. Herinneringen opgehaald, touwtjes losgelaten, plek ingenomen, gehuild, gelachen, een gezongen eerbetoon geschonken en nieuwe bewegingen kunnen voelen.

Natuurlijk blijft Jan Jacob voor altijd verbonden in de historie van het BHIN, zowel als oprichter, als ondernemer die het BHIN en het systemisch fenomenologisch werk heeft ontwikkeld en in de wereld verder heeft gebracht en voor al het andere, dat hij heeft bijgedragen en geschonken.

Maakt hij nu wel of geen deel meer uit van het systeem van BHIN? Het voelt of Jan Jacob vanuit zijn optiek zich wel echt los heeft gemaakt van ons systeem, misschien zelfs wel al vanaf het moment dat hij voelde ‘het is klaar hier, voor mij’. Maar hoe reageert het organisatiesysteem als geheel op zijn vertrek? En iedere collega afzonderlijk? Is het systeem als geheel en zijn de collega’s die daarin werken al bereid hem te laten gaan?

En als de oprichter en degene die zó betekenisvol was voor al wat mogelijk is geworden, het systeem verlaat, kún je dan wel in één keer ècht los van elkaar zijn?
Het is een prachtige zoektocht, om dit nu zelf te kunnen beleven. Om te ervaren hoe het vertrek van Jan Jacob enerzijds ontzettend veel ruimte geeft, aan het geheel, aan ieder van ons als onderdeel van het systeem. Impulsen tot ontwikkelingen, op kleine èn grote schaal, het geeft in die zin vrijheid. En anderzijds ervaren we een gemis, voelen we ons verdrietig om wat niet meer is en nooit meer zal zijn, zijn we bij vlagen boos en voelen we ons gevangen.

Het zijn woelige tijden. We raken elkaar ook wel eens kwijt. En vinden elkaar tot nu toe ook steeds weer. En het zal vast nog wel even duren, voor ons hele systeem, ons dierbare Bert Hellinger Instituut Nederland, inclusief wijzelf als personen erin, is geschud en gevormd, tot dat, wat het worden wil.