Hoe systemisch tegen de dynamieken in de wereld aan te kijken en hoe blijf ik persoonlijk op koers?

Een veel gehoorde vraag werd ons gesteld:

Aan het begin van de lock-down had ik goede hoop dat de wereld er na de uitbraak van Covid 19 beter uit zou zien, gezien de solidariteit die we in onze gemeenschappen zagen. Die hoop is nu veel moeilijker vol te houden, onder meer door de reacties op de beperkingen, de financiële ellende van velen en het zwartepietenspel dat door veel leiders wordt gespeeld.

Hoe neem ik een meer systemisch perspectief op deze dynamiek en hoe blijf ik persoonlijk op koers om van deze wereld een (iets) betere plek te maken?

Bibi gaf een reactie:

Mijn aandacht bleef eerst hangen bij je laatste woorden: ‘van deze wereld een (iets) betere plek te maken’.

Nou dan zou mijn antwoord te kort zijn voor een blog.

Een van de aannames van het systemisch perspectief is: verandering begint met de wereld te nemen zoals die is. ‘Een betere wereld’ impliceert dat de wereld niet goed is.

Als we systemisch kijken naar idealen om een betere wereld te maken, zien we vaak dat idealen de neiging hebben om uit te sluiten. Het uitsluiten van de wereld die niet beter is, dus het uitsluiten van de wereld zoals die is.

En dat brengt iemand in een positie die losstaat van de wereld. Misschien kom je door zo’n wens wel boven de wereld te staan. Dan is het lastig verbindingen maken.

Als je het hebt over ‘deze wereld’. Hoeveel werelden zijn er? Nu voel ik een interessant verband met je vraag. ‘Deze wereld’ en ‘systemisch perspectief’.

We kunnen de wereld vanuit veel verschillende perspectieven zien en dan zullen we verschillende werelden zien. Een wereld vanuit het perspectief van iemand die werk en inkomen is kwijtgeraakt, vanuit het perspectief van de gezondheidszorg die deze pandemie probeert te beheersen en onder controle te houden, vanuit het perspectief van drukbezette werkende mensen die ineens uit hun gecontroleerde dagelijkse ritme zijn gesneden, enzovoort, allemaal totaal verschillende werelden.

Het systemisch perspectief is een perspectief dat alle differentiaties omvat, een perspectief dat ook onszelf in deze wereld omvat. Eigenlijk past de betekenis van perspectief niet bij het systemisch denken, want perspectief heeft de connotatie van kijken naar de wereld. De systemische manier van kijken is fenomenologisch: openstaan voor wat op ons afkomt en zelfs ín ons. We kunnen onszelf niet uitsluiten van de wereld, we maken deel uit van wat er nu gebeurt, wat er in het verleden is gebeurd en wat er in de toekomst zal gebeuren.

Als het leven soepel stroomt, is deze manier van zijn niet zo moeilijk, maar als het leven ons confronteert met veel onzekerheid hebben wij mensen de neiging om te hopen op het beste. Hoop als bolwerk.

Systemisch gezien is hoop vaak de verpakking van een oud overlevingsmechanisme. Het overlevingsmechanisme van vroegere generaties die overleefden door naar ‘het beste’ te kijken en ‘het slechtste’ te schrappen. Dit overleven was ooit effectief en wordt een patroon dat doorgegeven wordt aan latere generaties. Maar het feit dat er latere generaties zijn is het bewijs dat overleven succesvol was en niet meer nodig is! Tijd om te leven!

Toen overleven noodzakelijk was, was er vaak een traumatische gebeurtenis. En sommige aspecten van trauma zijn fragmentatie en stilstand van de tijd.

Dat wil zeggen dat men in een traumatische situatie in het verleden getrokken kan worden door een situatie nu. Soms traumatische situaties van generaties geleden, van onze voorouders of de geschiedenis van ons land bijvoorbeeld.

Hoop lijkt vaak gebaseerd op verlangen naar ‘het oude’. Wanneer mensen hopen op en verlangen naar de tijd ‘dat alles weer mag’, is het verlangen gericht op dat wat ooit kon en nu niet meer. ‘Als vanouds’… maar ondertussen zijn we een jaar verder en dit jaar kunnen we niet uitwissen. Zoveel als we meegemaakt hebben, zoveel wat we geleerd hebben, zoveel ontwikkeling! We zitten nu in het spanningsveld van toelaten wat voor altijd anders zal zijn, of het oude vast blijven houden.

Het lastigste hiervan is dat we niet weten hoe dat ‘anders’ er dan uit zal zien, we kunnen ons er niet aan vasthouden.

Leiders geven houvast. Wanneer mensen ervaren dat een leider wel een antwoord heeft op dat onbekende, en zeker wanneer dat antwoord associaties geeft met wat we kennen van vroeger, geeft die leider houvast. Dan voel je weer de kudde om je heen, dan hoor je ergens bij, dat geeft een veilig gevoel. Ik vermoed dat het dat oerinstinct is dat veel mensen leiders volgen en veel minder wat die leiders beloven.

Systemisch kijken is de hele geschiedenis en de huidige situatie opnemen als gewoon feiten die gebeurd zijn en gebeuren. De illusies opgeven dat we het gebeurde kunnen veranderen. Ons laten voeden door deze complete geschiedenis zonder er iets aan te willen veranderen. Dan onze rug toekeren naar het verleden, de deur openend voor het leven. Dan kan ons leven het leven ontmoeten. Ons openstellen voor wat het leven van ons wil.

“Wie zonder hoop is,

heeft alles”

Bert Hellinger

Bibi Schreuder