Een gesprek met Barbara Hoogenboom

“Mijn eerste opstelling maakte ik mee rond 2005. Op dat moment was ik mediator. Ik was veel bezig met echtscheidings- en arbeidsmediation en ik dacht: opstellingen zijn misschien wel interessant in mijn werk. Dus ik ging naar een workshop, op een zondagmiddag ergens in het midden van het land. Het was een workshop met zo’n 20 mensen, die elkaar ook bijna allemaal kenden. Die opstelling nam een vlucht… We belandden in de Middeleeuwen, met ridders, voor poorten… Het was echt niets voor mij. Ik vertrouwde het voor geen cent en heb het erbij gelaten.

Jaren later, in 2012, veranderde dat. Ik zocht een opleiding die mij als mediator kon versterken en ik kwam terecht op de website van het Bert Hellinger Instituut. De opleiding Systeemdynamiek in organisaties sprong er voor mij uit. Ik deed inmiddels vooral zakelijke mediation en wilde begrijpen: als mensen in conflict zitten, waar zitten ze dan in? Wat doet er dan allemaal mee?

In de motivatiebrief moest ik informatie geven over eventuele opstellingservaringen. Ik schreef over mijn avontuur in de Middeleeuwen en kreeg de suggestie om voor het starten van een hele opleiding eerst nog eens een workshop te volgen, om te ontdekken of systemisch werken wel wat voor mij was. Dat deed ik, bij iemand in Amsterdam, en die ervaring was compleet anders. Daar in een opstelling begon ik ineens te huilen, als representant. De tranen liepen over mijn wangen. En ik wist: dit is niet van mij. Het hoort bij de rol die ik vertegenwoordig in deze opstelling, het is geen doorgestoken kaart.

De opleiding onder leiding van Jan Jacob Stam bracht me vervolgens ontzettend veel. Al na de eerste tweedaagse dacht ik: had ik dit maar 10 jaar eerder geweten. Ik merkte al heel snel dat ik dingen anders ging doen in mijn werk, dat ik een stoel bijschoof voor iemand die er niet was bijvoorbeeld. Ik kon mensen zien in een grotere context, wat in dit geval alleen nog de bedrijfscontext was. Later kwam daar het familiestuk bij, maar dit was op dat moment genoeg.

Ik kon pas na een halfjaar thuis uitleggen wat ik nou eigenlijk deed, in mijn opleiding bij Jan Jacob Stam. Ik deed het, ik snapte het, maar ik kon het eerder gewoon niet onder woorden brengen. En eigenlijk heb ik dat nog steeds weleens, dat ik eigenlijk gewoon niet kan uitleggen wát er gebeurt, maar aan alles voel dát het gebeurt. Het vertrouwen dat het goed is maakt dat ik het accepteer zonder het te willen uitleggen.

Ik heb ook altijd het vertrouwen gehad dat ik genoeg ben als begeleider. Dat wat ik doe genoeg zal zijn. Dat had ik al direct na de opleiding. Ik voelde niet de noodzaak om eerst honderden opstellingen bij te wonen voor ik zelf een opstelling durfde te begeleiden, zo zit ik niet in elkaar.

Als een grote organisatie met een belangrijk vraagstuk bij mij komt, kan ik me nog weleens overweldigd voelen. Maar ik vertel mezelf dan: die vraag, die persoon, dat bedrijf, die situatie – die komt niet voor niets bij jou. Dus het zal wel kloppen en het zal genoeg zijn. Die overgave past bij mij en helpt mij.

Wat ik vaak terug hoor, is dat ik transparant ben. Ik ben helder en zuiver in wat ik doe. Ik ben me heel erg bewust wie er naast me zit en wat diens positie in een systeem is, of dat nu een familiesysteem of organisatiesysteem is. Dat helpt mij aanvoelen wat in het moment wel of niet gepast is. In alles wat ik doe, houd ik er rekening mee dat diegene na afloop van de opstelling of de coaching niet méér oordelen heeft op anderen in zijn systeem dan diegene daarvoor had.

Ik kijk eigenlijk altijd ontschuldigend in mijn basishouding. Systemen gaan ook niet over goed of fout, of schuld of onschuld, ze gaan over dat dingen zijn gebeurd op een bepaalde manier, waarna andere dingen niet meer mogelijk waren. En waarna vaak een overlevingsmechanisme getriggerd wordt.

Dus stel dat iemand binnenkomt met een vraagstuk en zegt: ik heb een slechte jeugd gehad door mijn vader, dan wordt mijn nieuwsgierigheid onmiddellijk gewekt. Hoe kan het dat die vader niet de vader kon zijn wie de zoon hoopte die hij was? Heeft deze vader zelf een liefdevolle en beschikbare vader gehad? Ik ga er steevast van uit dat er goede redenen moeten zijn dat iemand niet de vader kon zijn voor zijn kind.

Hetzelfde geldt bij een organisatievraag. Als iemand komt met een oordeel op zijn leidinggevende of zijn voorganger bijvoorbeeld, dan wordt het mijn leidraad om te kijken: wat verklaart het gedrag, wat heeft het (ooit) veroorzaakt, waar is de systemische ontschuldiging te vinden? Want er is altijd een goede reden.

Als ik iemand kan helpen anders te kijken, als ik iemand kan helpen begrijpen dat iedereen deel is van een context en door een set van gebeurtenissen is gemaakt tot wie hij is – en dat dat geldt voor jezelf maar ook voor anderen – dan is werkelijk een ander type verbinding mogelijk. Bijdragen aan begrijpen, dat is uiteindelijk mijn drijfveer. Niet alleen met je hoofd, maar ook met je lichaam, door te begrijpen en voelen hoe dingen zijn.

Ik kan me goed verplaatsen in een ander, dat helpt me om de juiste aansluiting te vinden, zowel op persoonlijk vlak als binnen organisaties. Binnen organisaties kom ik best vaak in situaties waar mensen nog nooit van systemisch werk gehoord hebben. Dankzij mijn eigen achtergrond in het bedrijfsleven weet ik een brug te slaan naar organisaties en systemisch leiders. Ik kan de boodschap overbrengen zonder zweverig te zijn. Desnoods met een Powerpoint ter ondersteuning.

En die boodschap, die is wat mij betreft eigenlijk altijd terug te brengen tot één woord: insluiting. Het systeem wil compleet zijn. Hoe zit het echt? Wat zit eronder? Wat is de essentie? Wat wil een plaats hebben? Wat wil ingesloten worden? Die vraag geldt altijd – en die zet me iedere keer weer ‘aan’.

Bij systemisch leiderschap zit daar nog een dubbele laag in. Want dat gaat nooit alleen over de organisatie, het gaat ook over de leider zelf. Je kunt geen systemisch leider zijn zonder zelf te snappen wat jouw plek is in je gezin van herkomst bijvoorbeeld, of zonder zelf te snappen wat jou heeft gemaakt tot wie je bent en hoe je daar dan ook getriggerd wordt in jouw werk.

Zelf ben ik inmiddels natuurlijk ook systemisch leider, van het Bert Hellinger Instituut en de Systemic Business School. Waar ik kennismaakte met het Bert Hellinger Instituut met de intentie extra handvaten voor mijn werk als mediator op te doen, ben ik inmiddels een van de eigenaren van dit prachtige instituut.

Zo moest het blijkbaar lopen, toen ik tijdens mijn eerste opleiding bij Jan Jacob Stam aangaf dat ik het zó fantastisch vond dat ik hier wel meer mee wilde doen. Ik bedoelde binnen mijn werk als mediator, maar bij Jan Jacob werd een zaadje geplant voor een mogelijke opvolger.

Tijdens de masteropleiding die ik aansluitend volgde hintte Jan Jacob erop dat ik bij het BHI zou komen werken. Ik nam het eigenlijk niet serieus, dat zei hij vast wel vaker tegen deelnemers. Tot we elkaar weer zagen op een dag bij Bert Hellinger zelf in Zuid-Duitsland, waar ook Yvonne Lonis en Siets Bakker aanwezig waren.

Na afloop van de bijeenkomst zaten we met elkaar in een Duitse Biergarten en daar zei Jan Jacob ineens ten overstaan van hen: daar zit mijn opvolger.

Ik werd erdoor overvallen en het was veel te groot. Dat kon ik toch niet? Van huis uit ben ik getrianguleerd. Ik floreer op plek twee. Plek nummer één is angstig. Dat is voor mij echt een weg geweest om daar te komen. Yvonne en Siets hielpen me met de vraag: ‘Maar als wij achter je staan, durf je dan?’ En toen floepte er uit mijn mond: ‘Ik kan wel de eerste zijn, maar niet de enige.’

Jan Jacob hielp me door zijn vraag te verkleinen: ‘Wil je mijn assistent zijn bij de opleiding SDO?’ Daar kon ik ja tegen zeggen. En later kon ik ook ja zeggen tegen de vraag Jan Jacob op te volgen. In 2018 werd ik officieel directeur, na een prachtig overgangsritueel met Jan Jacob in Slovenië. Een plek die ik overigens pas écht kon innemen na het vertrek van Jan Jacob in 2020.

Nu ben ik nog steeds ‘de eerste’, maar niet meer de enige! Het Bert Hellinger Instituut is inmiddels een organisatie van ruim 20 personen die we met een maatschap van meerdere personen leiden. Iedereen is verschillend, iedereen brengt zijn deel mee en daar kan ik enorm van genieten. Nu kijk ik regelmatig om me heen, bijvoorbeeld op het congres Timeless in the We begin dit jaar, en dan maakt het me zo trots waar wij nu met elkaar staan.”