Zo doen wij dat, overleven

Op de tweede dag van de meerdaagse workshop checkte ze in met dat ze slecht had geslapen. Nou was dat niet nieuw voor haar, wel was nieuw dat ze had liggen woelen op wat voor vraag ze voor de opstelling wilde inbrengen. En het woelen had geen helderheid gebracht, dus het resultaat was moeheid en frustratie. Meteen aan de slag dan maar, met die opstelling.

Ze vertelde dat ze zich vaak boos voelt, op de wereld, op de mensen om haar heen, op de grootste opgaven die er liggen in bijvoorbeeld de jeugd- en vluchtelingenzorg. Boos op wat er allemaal wordt nagelaten te doen, op wat zij dan allemaal wel niet moet doen. Ze was er ook overwerkt van geworden. En daarbij, ze voelde zich ook wel alleen. En beseft dat die boosheid en het makkelijk oordelen ook in de weg staat van verbinding met mensen. Terwijl ze wel verbinding wil. En dan toch ook weer boos kan worden, opeens. En zich bezwaard voelt, op wat ze nu allemaal inbrengt. En zich afvraagt of ik dat dan wel aankan, met haar vraagstuk werken. Of ik wel goed genoeg ben. Of de groep aanwezigen hier wel trek in heeft. Èn ze wil graag verbinding.

Adem in, adem uit.

‘Heb je het leven eigenlijk wel aangenomen?’, vraag ik. Haar lijf reageert als door een wesp gestoken. Door de zure appel dan maar, met wesp en al. Ik vraag haar een representant uit te nodigen voor Het Leven en dat doet ze. Deze representant gaat op een meter of 2-3 voor haar staan en kijkt haar vriendelijk aan. Zij kijkt niet terug, kán het Leven ook werkelijk niet aankijken. We nemen de tijd. En ik vraag haar toch eens te kijken, gewoon vanuit haar stoel, naast mij. En ze doet het, haar lijf reageert sterk. Ik mag haar aanraken, zodat ze bedding en gegrondheid fysiek kan voelen. Tranen stromen. En haar lijf wordt rustiger.

Achter de representant voor Het Leven stel ik twee representanten op voor de ouders, daarachter vier voor de grootouders, en daarachter nog een rij voor de overgrootouders. We kijken naar een hele waaier aan generaties. Ze gaat voor hen staan en kijkt ze aan. In de generaties vloeien tranen. Er komt bijna iets als verbinding, en dan gebeurt het: een aantal van de representanten in de generaties wendt zich af. Zij wenden zich af van het Leven, wenden zich af van haar, wenden zich af van de kans op verbinding.

En uit mijn mond floept: ‘Zo doen wij dat hier, overleven’. En ze herhaalt, meerdere keren: ‘Zo doen wij mensen dat, overleven.’ Langzaam draaien de representanten zich weer naar haar toe. Langzaam ontstaat er verbinding en rust. De erkenning van dit sterke overlevingsmechanisme, zonder het te veroordelen, maakte dit mogelijk.

Ze draait zich om en gaat naast het leven staan en geeft haar een arm, met de waaier aan generaties achter zich. Na enige tijd zo gestaan te hebben, eindigen we deze opstelling.

De volgende ochtend verslaapt zij zich na een nacht van 10 uur slaap zonder onderbrekingen. Ze oogt een ander mens. Ze vertelt dat ze de waaier nog achter zich voelt en het leven naast zich. Haar voornemen is om als ze boosheid of teleurstelling voelt in de verbinding met andere mensen, zij eerst in zichzelf zegt ‘zo doen wij mensen dit, overleven’. En ze neemt zich voor te gaan leren leven, in plaats van overleven.

Barbara Hoogenboom

Mei 2022