Het leven beginnen

Ik ben in Vlaanderen uitgenodigd om een masterclass te geven over gezondheid en ziekte.
Het Vlaams brengt telkens weer een glimlach om mijn mond, ik hoor prachtige uitdrukkingen waar ik als Groningse soms wat uitleg bij nodig heb.

Systemisch kijken naar symptomen vergt vaak dat we generaties terug te kijken hebben, hoor ik mezelf zeggen. Mijn ervaring is dat een lichamelijke ziekte vaak een gebeurtenis een plek probeert te geven waar al generaties lang een taboe op ligt.

Maar deze dagen zijn er een aantal opstellingen die over het eerste begin van iemands leven gaan.

Naast me zit een man die zijn chronische kwaal systemisch wil onderzoeken. De feiten die hij vertelt over de geschiedenis van zijn familie geven mij nog geen impuls om op te stellen. Dan vraag ik hem hoe zijn geboorte was. “Erg snel”, is zijn antwoord, waarna hij vertelt dat hij met zeven maanden geboren is en ruim twee maanden in de couveuse gelegen heeft.

We stellen hem en zijn ouders op.
De moeder kijkt verbaasd naar beneden en zegt: “Er was iets en nu is er niets”.
Ik vraag om een representant van ‘de situatie van de couveuse’ op te stellen. Die representeert dus die twee maanden met alle emoties, onzekerheid, overlevingsmechanismen en zorg van zowel ouders als kind als ziekenhuispersoneel, inclusief het glazen kastje met alle mechaniek.
Het brengt weinig verschil bij de representanten van de ouders wanneer deze representant zich opstelt, maar het lichaam van de cliënt begint te trillen.
Ik breng de cliënt voor de representant van de couveuse situatie. Hij staat nu tussen deze representant en de moeder in. Ik wil testen wat er gebeurt als hij tegen de ‘couveuse’ zegt: “Mama?”
Snikkend zegt hij: “mama?” En gaat op de grond zitten.
Ik laat het hem vier keer herhalen; om de beurt tegen ‘de couveuse’ en tegen zijn moeder.
Hij kijkt ontroerd naar ‘de couveuse’ en zegt dan: “jij bent het begin van mijn leven”. “Voor mijn ouders begon het misschien pas twee maand later”. “Jij bent het begin van mijn leven. En dank je dát je mijn begin van het leven bent!”

Op de tweede dag komt er een jonge man naast me zitten.
Hij heeft een zware hersenschudding gehad en twee jaar later lukt het hem nog niet zijn leven op te pakken. Ook bij hem krijg ik geen impuls bij het horen van zijn familiegeschiedenis. Ik vraag hem hoe zijn geboorte was gegaan. “Bijna fataal”, antwoordde hij direct. De navelstreng zat driemaal om zijn nek gewonden.
Zijn representant stelt zich helemaal in de hoek van de zaal op.
Ik neem de cliënt mee naar zijn representant en laat ze kennis maken. “Hallo, ik ben Frank, en ik adem.”
“Het was niet duidelijk of je het zou redden bij de geboorte, maar kijk: ik leef.”
Ze kijken elkaar lang en indringend aan en er ontvouwt zich een ontroerend proces in intens stil oogcontact.
Zijn ogen beginnen te stralen en bijna onhoorbaar mompelt hij : “I am fucking alive”.
En dan schreeuwt hij: “I am fucking alive!” en omhelst zijn representant innig.

Ik had al vaker gemerkt bij ouders, dat uit zelfbescherming er onbewust al afscheid genomen wordt wanneer een kind dreigt te overlijden. En dat wanneer het kind dan toch in leven blijft, ‘vergeten’ wordt om het kind alsnog in het leven te verwelkomen. Dat is schokkend om dat te realiseren, maar helend om alsnog het levende kind – of het leven – te verwelkomen.
Maar hier waren het de mensen zelf die het begin van hun leven in de ogen keken. Ze konden nu als volwassene zichzelf in het leven verwelkomen.
Inclusief het moeilijke begin werden ze heel.