Familieopstellingen

Wat is een familieopstelling?

Familieopstellingen zijn een methode binnen het systemisch werk om snel inzicht te krijgen in de diepere oorzaken van een vraagstuk. De grondlegger van het systemisch werken was de Duitse psychotherapeut Bert Hellinger (1925-2019), die familieopstellingen eind jaren tachtig ontwikkelde tot een volwaardige methode.

Het systemisch werk gaat ervan uit dat we allemaal deel uitmaken van groepen en dat we binnen die groepen én binnen onszelf gedreven worden door onbewuste patronen en dynamieken. Een familie, maar ook een klas, een sportclub, een streek, een land, de samenleving: het zijn allemaal systemen in zichzelf.

Met een opstelling wordt een ruimtelijk en visueel beeld van een systeem weergegeven. Dat gaat zeker niet alleen over personen in het systeem. Het gaat vooral over de manier waarop onze families met de geschiedenis omgegaan zijn en hoe ze pijnlijke situaties overleefd hebben. Die manier van overleven van onze (voor)ouders is vaak de bron van patronen. En patronen worden vaak (onbewust) doorgegeven.

In de familieopstelling onderzoek je met hulp van een systemisch begeleider persoonlijke vragen en patronen binnen een systeem. Door oordeelloos te observeren en te exploreren, probeert de begeleider dynamieken zichtbaar te maken en ruimte te creëren voor een nieuwe beweging of verandering.

Wanneer doe je een familieopstelling?

Wanneer je niet verder komt met steeds hetzelfde probleem of dezelfde vraag, is het belangrijk om te ontdekken waar dit probleem vandaan komt. Omdat we nu eenmaal onlosmakelijk lid zijn van ons familiesysteem, ligt de oorsprong van veel van onze vragen in het familiesysteem.

Een familieopstelling kan verbanden van vroeger en nu zichtbaar maken. Dat kan een eye-opener zijn bij vraagstukken over:

• Relaties
• Opvoeding
• Ziekte
• Onverklaarbare gevoelens of gedachten
• Verslaving
• Conflicten
• Depressie
• Aanhoudende onrust
• Werkgerelateerde problemen

Wat heb je nu precies aan een familieopstelling?

Een familieopstelling geeft nieuw perspectief. Niet alleen op de systeemdynamieken die jou hebben doen vastlopen, maar ook op die waar je juist in uitblinkt. Je ontdekt hoe jouw verleden en omgeving hebben bijgedragen aan wie jij nu bent. Een begeleider helpt je nieuwe inzichten te krijgen en onderzoekt waar in het systeem ruimte voor verandering is. Met die nieuwe blik kun je heel anders met je vraag omgaan dan je tot dan toe gedaan hebt.

In welke vormen kun je een familieopstelling doen?

In een familieopstelling stel je personen of elementen op die de persoonlijke vraag van de vraagsteller raken. Welke personen of elementen dat zijn, bepalen de begeleider en de vraagsteller samen. Door wat of wie zij gerepresenteerd moeten worden, bepaalt de vraagsteller. Je kunt de opstelling uitvoeren met representanten of met materialen.

Een familieopstelling met representanten

Een familieopstelling met representanten is een opstelling met personen die staan voor mensen of elementen die de vraag raken. De representanten kunnen praten, bewegen, elkaar aanraken. De vraagsteller geeft de gekozen representanten een plek in de ruimte. Onder begeleiding van een opsteller bewegen zij, uiten zij zich en tonen zij verborgen informatie uit het familiesysteem.

Opvallend is dat iedereen lijkt te kunnen representeren. Zodra een representant is opgesteld, kan diegene voelen en verwoorden hoe zij of hij zich verhoudt tot de andere opgestelde elementen. Een representant hoeft daarbij niets te weten over het systeem of het element dat zij of hij representeert.

Je zou kunnen zeggen dat je als representant je lichaam en je zintuigen leent om de informatie op te pikken over het systeem waar de opstelling over gaat. Dat maakt een familieopstelling vaak een intense en indrukwekkende beleving, ook voor de representanten.

Een familieopstelling met materiaal

Je kunt een vraagstuk ook visueel maken met behulp van opstellingsmateriaal. Het is een laagdrempelige manier van opstellen, die een coach of systemisch begeleider vaak gebruikt om samen snel zicht te krijgen op het geheel en te zien wat speelt in het onderbewuste.

Je kunt werken met een tafelopstelling of met vloerankers. De begeleider stelt vragen, helpt jou bewegen binnen de opstelling en onderzoekt waar ruimte ontstaat.

Bij een tafelopstelling worden de betrokken personen en/of elementen uitgebeeld met een materiaal. Dat kunnen poppetjes zijn, maar het kunnen net zo goed steentjes, pennen, suikerklontjes of schelpjes zijn. De materialen worden op tafel opgesteld.

Een vloeropstelling kun je uitvoeren met gekleurde stukken stof, die allemaal voor een ander persoon of element staan. Of je gebruikt lege A4’tjes en schrijft erop welk vel wat representeert. De materialen worden op de vloer neergelegd, wat als voordeel heeft dat je als vraagsteller op verschillende plaatsen kunt staan om te voelen wat een plek met je doet.

Wat maakt een familieopstelling met materialen anders dan met representanten?

Een opstelling met materialen is een laagdrempelige manier voor een (eerste) familieopstelling. Praktisch gezien vraagt een opstelling met representanten om mensen, een locatie. Emotioneel vraagt het van de vraagsteller de bereidheid zich bloot te geven voor een groep. Een opstelling met materialen is vaak eenvoudiger en sneller te organiseren. Het kan voldoende zijn om verder te kunnen.

In een opstelling met representanten raak je echter wel een andere laag. Bij het opstellen met materialen ben jij als deelnemer namelijk de enige bent die kunt bewegen. Je kunt niet bepalen wat een ander doet. Je kunt zelf verplaatsen, draaien en ervaren wat die beweging met jou doet. In een opstelling met representanten voelen, bewegen en reageren zij zelf op de opstelling en veranderingen daarbinnen. Dat maakt dat je een andere uitkomst kunt hebben uit beide vormen van opstellingen.

Zijn familieopstellingen gevaarlijk?

Zeker niet. Een professionele opstelling is niet gevaarlijk. Zolang de begeleider van de opstelling goed opgeleid is en weet wat hij of zij doet. Is dat niet het geval, dan kan een opstelling een verkeerd effect bereiken.

Een opstelling kan wel veel losmaken. Het maakt per definitie ruimte voor alles wat gezien wil worden – ook het negatieve. Realiseer je dat wanneer je een opstelling aangaat. Dat geldt voor de vraagsteller, maar ook voor de representanten. Je kunt als representant gevraagd worden voor een rol die jouw persoonlijke thema’s raakt.

Een familieopstelling voor je eigen vraagstuk

Bij het Bert Hellinger Instituut Nederland kun je bij onze ervaren begeleiders terecht voor een familieopstelling in alle varianten.

Bij een familieopstelling in privésessie doen we in 2 uur een eigen opstelling. De vraagsteller komt alleen. De opsteller van het BHI zorgt voor de aanwezigheid van 6 representanten. Een familieopstelling in privésessie biedt veel privacy en kost minder tijd dan het volgen van een workshop.

Bij persoonlijke systemische coaching maken we een afspraak van rond de 1,5 uur. Er zijn geen representanten aanwezig voor een opstelling. Je kunt samen met de coach een opstelling doen met behulp van vloer- of tafelmateriaal, waardoor het vraagstuk visueel wordt gemaakt en doorleefd wordt.

Je kunt ook kiezen voor een workshop of tweedaagse familieopstellingen. Je kunt je eigen vraag inbrengen én ervaart de opstellingen van anderen. Je kunt ook uitgenodigd worden om representant te zijn in opstellingen van anderen. Dit zijn unieke ervaringen die vaak ook een verdieping brengen in je eigen proces. Daarnaast leer je familieopstellingen beter doorzien en doorvoelen door de uitleg van de trainer en door het meemaken van opstellingen van anderen. Om bovenstaande redenen bevelen we je over het algemeen liever een workshop of tweedaagse aan in plaats van een 1-op-1-sessie.

Een opleiding tot familieopsteller

Wanneer je vanuit je professionele achtergrond interesse hebt in het leren begeleiden van familieopstellingen, kun je bij het Bert Hellinger Instituut Nederland een opleiding tot familieopsteller volgen.

Een opleiding familieopstellingen dompelt je volledig onder in het systemisch fenomenologische werk. Je doet onder begeleiding van onze opleiders kennis, ervaring en inzicht op over de grondprincipes en de dynamiek in systemen. Je leert hoe je een familieopstelling kunt begeleiden en zo andere mensen kunt helpen in hun ontwikkeling.

Ga naar onze Opleidingen Familieopstellingen.