Het lichaam als ingang

Mijn lichaam deed aan het begin van mijn systemische reis helemaal niet mee. Er kijken altijd een aantal mensen tegelijkertijd op wanneer ik dit vertel bij de start van een nieuwe opleidingsgroep. Mijn hoofd vond het werk fascinerend en ik begreep ook dat in de systemische laag dynamieken aan het werk waren die in de bovenlaag van organisaties problemen gaven. Op die laag heb ik te zijn, wist ik diep van binnen! En tegelijkertijd werd ik altijd een beetje kribbig en ongemakkelijk wanneer mijn lichaam daarvoor steeds weer werd uitgenodigd om mee te doen. Ik begreep het toch? Waarom dan steeds weer naar het lijf? Mijn lichaam leek iets ontoegankelijks voor me. Ik kon daar helemaal geen informatie vandaan halen en was er eerlijk gezegd (zo zou ik later pas toegeven) een beetje bang voor als dat wel het geval zou zijn.

Ik heb op jonge leeftijd al flink wat impactvolle ervaringen meegemaakt. En in mijn persoonlijke tocht die in mijn volwassen leven daarop volgde, benutte ik vooral de cognitieve aanpak om betekenis te geven aan wat ik had meegemaakt, oftewel een goede dosis therapie en coaching. De wereld werd minder spannend door het met terugwerkende kracht te gaan begrijpen. Ook spannende dingen die op mijn pad kwamen kon ik daarmee voorspelbaarder maken. Ik durfde daardoor veel stappen te zetten, ook in minder makkelijke situaties. Ik groeide enorm in mijn werk en stapte van de ene functie door naar de andere.

Tot ik het systemisch werk op het spoor kwam en deze ontwikkeling iets anders van mij vroeg. Rationeel begreep ik uiteraard wat mij verteld werd over het lichaam. Natuurlijk weer machtig interessant, schriftje erbij en schrijven maar… Met de ervaringsoefeningen had ik meer moeite. Ik vond ze wat overbodig en vooral heeeeel traag… Maar zoals ik dat doe, blijf ik onderzoeken als er enige vorm van weerstand in mij te bespeuren is. Dus ik stapte door.

Maar ondanks alles wat ik leerde en ervaarde over het lichaam als ingang naar de systemische laag bleef de spanning en onrust in mijn lichaam aanwezig. Laat staan dat ik er informatie over de organisatiedynamiek uit kon halen! Ongeduldig en gefrustreerd werd ik ervan. Het werd een gevecht met mijn eigen lijf. En diep van binnen schaamde ik me dat dit bleef terwijl mijn werk vraagt om werkelijk contact te maken. Dit duurde net zolang totdat ik de bereidheid had gevonden om eerst te gaan luisteren naar wat mijn lichaam te vertellen had. Je kunt een instrument niet inzetten voordat je het hebt leren kennen. Zo werkt het met je eigen lichaam ook.

Die weg bewandelen was totaal anders dan het eerdere ‘werk’ dat ik had verzet in mijn persoonlijke ontwikkeling. Toen ik eraan begon zag ik uit naar de momenten van inzicht en opluchting zoals ik dat kende van persoonlijke ontwikkeling, maar de reis die ik nu ondernam, onder andere met een hele fijne haptotherapeut, was spannend, grillig en met een oncomfortabele en uitgestrekte ‘oase’ van niet weten. Meerdere afspraken volgden, die als resultaat geen oplossing in zich droegen. Wat ze wel deden was mij steeds pijnlijk duidelijk maken hoe afgesloten ik eigenlijk was. Hoe ik vooral buitenlangs contact maakte, met mijn energie al snel bij de ander was en mezelf alleen en afgesloten achterliet. Ik werd bewust van hoe spannend ik echt contact vond, contact dat mijn burcht wist te doorklieven… Totdat ik begreep dat dit werkelijk ging over het meest intieme contact wat je kunt maken op deze aarde, het contact met jezelf.

Ik ben gaan luisteren en ben de taal van mijn lichaam millimeter voor millimeter gaan leren verstaan. Waar ben ik over een eigen grens gegaan? Welke nee’s heb ik met mijn ratio overschaduwd en omgezet naar ja’s? Welke oude beschadigingen en angsten vragen nog om gevoeld te worden? Ik begon te zien dat ‘begrijpen’ een belangrijke stap was geweest en dat dit geleid had tot de volgende stap: met terugwerkende kracht gaan ‘voelen’.

Voor de rationele mensen onder ons een fijn feitje: heling vindt plaats wanneer er zowel met je linkerhersenhelft (ratio, talig) als met je rechterhersenhelft (emotie, beeldend) verwerking plaats heeft gevonden. Je hebt ze beide nodig. En zoals dat bij mij gaat als heling zijn weg heeft gevonden, krijgt het vorm in een gedicht:

Wat het lichaam doet

Toen het leven even te veel leek

Raakte ik het contact met mijn lichaam kwijt

Om jaren later te kunnen zien

Hoe het mij heeft gedragen in die tijd

Mijn hoofd

blokkeerde wat mij, via mijn zintuigen, overspoelde

Mijn nek en schouders

droegen de last die te zwaar was op mijn pad

Mijn bekken

kiepte mij liefdevol uit de stroom die te pijnlijk voelde

Mijn buik

werd de opslagplaats van de pijn die geen uitweg meer had

Ik zie nu wat het lichaam doet

Mijn God, wat ben ik je dankbaar

Met nieuw ontzag luister ik naar wat je zegt

En weet nu: jij bent niet mij maar ik ben jou dienstbaar

De weg van mijn hoofd naar mijn lichaam bleek achteraf een stemmingsproces te zijn. Zoals je een muziekinstrument te stemmen hebt nadat het andere muziekstukken heeft gespeeld. En ik bleek wat achterstallig stemmingswerk te hebben. Met elke blokkade die zacht werd en oploste, kwamen er nieuwe paden om te bewandelen. Ineens merkte ik op hoe de snaren van mijn instrument vrijkwamen om de melodie van de organisatie waar ik mee werkte op te vangen. Ik leerde onderscheid te maken tussen mijn eigen ritme en klank en die van een ander. Het bereik van mijn gewaarzijn werd groter.

Zo ontstond in mij de bereidheid om een klankkast te zijn, bereid om mij te laten raken, om het ongehoorde verhaal te kunnen laten spreken. Het mooie van deze metafoor is dat het ruimte en begrenzing geeft. Ruimte om vol de melodie van de ander op te kunnen pikken. Begrenzing omdat de trilling van de melodie ook je lichaam weer verlaat, net zoals het geluid dat uitdooft als een muziekinstrument niet meer wordt bespeeld. Gaat de melodie van de organisatie over beklemming en onderhuidse spanning? Ga er maar van uit dat je klankkast dit oppakt, of je er nu bewust van bent of niet. Wanneer je beseft dat dit informatie is over hun verhaal, hun melodie, kun je deze informatie benutten én je eigen lichaam hier vrij van maken als je het pand weer verlaat. In alle eerlijkheid vraagt deze alertheid nog altijd dagelijks mijn aandacht. En zo nu en dan laat mijn lichaam mij in die genadeloze spiegel kijken als ik te veel wil doen in te korte tijd en ik mijn lichaam even laat wachten…

En wat doe je als je dan thuis bent en sommige snaren nog steeds geluid produceren? Dan vertellen ze jou, als bonus, dat jij daar wijsheid over hebt klaarliggen, voortgekomen uit jouw levenservaring en klaar om uit te pakken. Ze kondigen als het ware een volgende stap voor je eigen ontwikkeling aan. Iets waar het precies dan tijd voor is geworden en niet eerder. Mooie bonus toch, terwijl je bezig bent met je werk?

Een praktische opstap

Wil je een praktische opstap naar het vrijmaken van je lichaam als ingang? Ga dan in de ochtend en het liefst ook in de middag na je werk minimaal 10 minuten op de grond liggen met een kussentje onder je hoofd. Echt, zo eenvoudig is het…

Je ligt met je rug op de grond en je benen opgetrokken zodat je voetzolen de grond raken. Je voelt dan wellicht dat je rug hol staat in meer of mindere mate. Maar wellicht voelt het ook niet gemakkelijk of zelfs pijnlijk aan. Blijf rustig doorademen en voel hoe je bekken en je onderrug langzamerhand in de grond zakken. Eventueel bij te veel ongemak leg je een handdoek net boven je stuitje.

Wat gebeurt er nu als je daar zo op de grond ligt? De psoas spier komt langzaam in de ontspanning. Deze spier bevindt zich diep in je lichaam en loopt van de onderkant van je wervelkolom naar je bekken en de bovenkant van je dijbeen. Deze spier(groep) is direct verbonden met het oudste deel van je hersenen, daar waar je overlevingsreacties vandaan komen. Je bovenlichaam wordt door deze spier verbonden met je onderlichaam, waardoor je in staat bent om je schrap te zetten, in de aanval te gaan of het op een lopen te zetten. Op het moment dat je na een overlevingsreactie niet in staat bent om de spanning weer te kunnen ontladen, dan slaat deze spier de spanning op net zolang tot er een moment komt waarop het wel ontladen kan worden. De spier wordt hierdoor ook wel de spier van de ziel genoemd.

Wanneer de psoas te weinig gelegenheid krijgt om te ontspannen, zul je minder goed in staat zijn om je lichaam als ingang te gebruiken in het systemische werk. Het is dan namelijk hard aan het werk om je eigen (of andermans…) emoties vast te houden. Doe deze oefening regelmatig en je zult ervaren dat er steeds meer gewaarzijn tot je beschikking komt.