‘Mein Leben, Mein Werk’

Zojuist heb ik het laatste boek van Bert ‘Mein Leben, Mein Werk’, ademloos en in één ruk uitgelezen. Het is het laatste boek, in de dubbele betekenis van het woord. Het boek heeft me geraakt en bewogen. Het is een sluitstuk, dat niet zozeer een cirkel rond maakt, maar ook ruimte én uitnodiging geeft voor het nieuwe.

Het is ook zo goed om weer een samenvatting te lezen van de essentie van zijn werk. En mijn hemel, wat heeft Bert in zijn leven veel meegemaakt! En zo goed om te lezen dat tot voor kort hij ook nog niet in Einklang met zijn moeder was en daar opstellingen over deed, of jaloers was op zijn oudere broer. Ook zó goed om te lezen wat Sophies bijdrage was en is. En tevens voert het mij ook weer langs alle kritiek, aanvallen op en berufsverbote voor Bert. Bibi en ik hebben ook een staart van deze orkaan meegemaakt. Fijn dat zij en ik naast elkaar konden blijven staan en ons nooit van Bert hebben afgewend, ondanks af en toe ook flink verduren, en zelfs een keer weglopen uit een seminar.Bert wilde zich niet binden aan bepaalde stromingen of opvattingen. Dat nam zijn vrijheid weg en zijn fenomenologische manier van kijken. Hij vertrouwde vooral op zijn eigen waarnemingen. Compromisloos liefdevol.

Bert is van veel beticht. Systemisch begrijpelijk maar soms ook erg pijnlijk. Maar altijd bleef hij zich richten op zijn werk en wat daar voorbij de horizon gloorde. Zijn moed bewonder ik erg. In de laatste gesprekken die ik met hem had, dit jaar en vorig jaar, was ook zijn kwetsbaarheid voelbaar. Hoewel Bert aan Bibi en mij weleens wat verteld heeft, bij een biertje na een workshopdag, liep hij nooit te koop met gebeurtenissen uit zijn leven.

Het was pijnlijk voor ons dat Bert door sommige media afgeschilderd werd als proto-nazi, terwijl wij wisten dat hij geweigerd had zich in te laten met het nationaal socialisme en daarmee veel gevaar heeft gelopen. Het was pijnlijk hoe een groep joodse opstellers zich afkeerden van Bert terwijl we erbij waren hoe hij werkte in Israël en ongelooflijk liefdevol omging met Haim Dasberg tijdens een ptss-congres in het MECC in Maastricht in 1997.

En ja, ik ben bij de Kleine Reichkanzlei geweest in Berchtesgaden, waar Bert en Sophie een half jaar onderdak geboden hebben gekregen tijdens de verbouwing van hun huis. En ja, ik ben in de verwoeste bunker van Hitler niet ver daarvandaan geweest. Bert ried me aan er een keer heen te gaan om de energie te voelen. Als kind reden mijn ouders op weg naar Oostenrijk altijd met een wijde boog om dit gebied heen……

‘Mein Leben, Mein Werk’ brengt de ontbrekende puzzelstukjes van de ontwikkeling van opstellingen, zo nauw verweven met het leven van Bert, bijeen. Het geeft zó een beeld van de innerlijke houding waarmee en waaruit opstellingen en systemisch werk konden en kunnen ontstaan. Het dwingt mij, en ik denk elke lezer ook, om zich opnieuw bloot te stellen aan de eigen innerlijke houding en daarop te reflecteren. Én het confronteert met de risico’s en de politiek incorrecte inzichten voor een ieder, die zich serieus in laat met opstellingen en systemisch werk.

Jan Jacob Stam
Bert Hellinger Instituut Nederland