Systemisch coachen

Al meer dan dertig jaar werk ik als coach. De laatste zes, zeven jaar doe ik dat volstrekt anders dan de periode daarvoor. Zowel wat ik zie als mijn opgave, als de invalshoek van waaruit ik werk, zijn veranderd. Daarover vertel ik kort in dit artikel en ik geef een voorbeeld van een coachingsgesprek.

Mijn opgave 

Als systemisch coach zie ik het als mijn opgave om voor de coachee die dat wil als het ware een rondleiding te houden in zijn eigen huis, waar hij al zo lang woont. Ik wijs op deuren die hij misschien nog niet geopend heeft, of op vertrekken waarvan hij geen idee heeft dat ze bestaan. Vaak gaat het om tussendeuren die twee ruimtes met elkaar verbinden.

Het is de coachee die beslist of hij deuren opent en ruimtes binnen gaat. Soms opent hij de deur en kan hij het lichtknopje niet vinden. Als hij daarnaar vraagt vertel ik waar het zit. Of hij het licht ook daadwerkelijk aandoet, is volledig zijn zaak.

Met het wijzen op de deur, vertellen wat voor soort ruimte zich erachter bevindt en desgewenst de uitleg hoe aanwezig meubilair gebruikt kan worden, is de coaching wel ten einde. Meestal duurt dat twintig tot dertig minuten, soms korter, zelden langer.

Mijn invalshoek 

Ik kies de systemisch-fenomenologische invalshoek. Dat betekent dat ik niet inga op voorvallen, of details wil weten. Een essentiële vraag bij wat een coachee vertelt is voor mij: Waar is dit een voorbeeld van? Alleen het grotere interesseert me. Ik zoek naar loyaliteiten en patronen, en naar wanneer die ontstaan zijn. Ik kijk ernaar als oplossingen die op het moment van ontstaan buitengewoon belangrijk waren en die het verdienen om met dankbaarheid tegemoet getreden te worden. Juist wanneer het niet meer nodig is om nog langer uit loyaliteit aan zo’n patroon te handelen. Met het geven van erkenning aan wat het bijgedragen heeft, wordt het loslaten gemakkelijker. Wat ooit een goede oplossing was, kan in de loop der tijd zijn functie verloren hebben. Wie er niet in slaagt om in vrijheid andere manieren van handelen te vinden, kan zich met een lastig probleem geconfronteerd zien waar hij vanaf wil. Altijd alles goed vinden kan voor een klein kind ooit een cruciaal overlevingsmechanisme geweest zijn. Maar als volwassen medewerker in een bedrijf word je daarmee wel het sulletje van de afdeling. En dan kan het zijn dat je jezelf begint te haten omdat je niets anders kunt dan alles goed vinden. Daar wil je vanaf. Natuurlijk.

Een coaching 

We hebben een workshop over systemisch kijken naar geld. Voor menig deelnemer is het interessant om te ontdekken hoezeer in het huidige professionele leven nog steeds de boodschappen over geld van kracht zijn die men als kind met de paplepel tot zich heeft genomen. Het werkt nog steeds door in de tarieven die ze wel of niet (durven te) vragen, hoe ze wel of geen reserves opbouwen, met debiteuren omgaan e.d. Wat brengt systemische trouw toch veel teweeg als bron voor alledaags handelen! Naast het feit dat geld ook geld is, wat kan het allemaal nog meer representeren in een systeem? Hoe zou je meer zelf kunnen kiezen hoe je met geld omgaat dan er onbewust alleen je liefde voor je systeem van herkomst mee bewijzen? Per persoon kan dat anders in elkaar zitten.

Juliana heeft het probleem dat haar inkomsten sterk fluctueren. Soms heeft ze volop werk (en inkomen) en dan zit ze weer een tijd op zwart zaad. Naar aanleiding van wat ze zegt teken ik op de flipover een grafiek die enkele keren flink omhoog en omlaag gaat. Ze knikt bevestigend op mijn vraag of het er ongeveer zo uit ziet.

Ik ga niet in op de emotionele en financiële betekenis van haar probleem of hoe ze ermee omgaat. De eerste vraag die bij me opkomt is: “Dat fenomeen van sterk wisselende inkomsten, bestaat of bestond dat bij iemand anders in jouw familie ook?” Na enig peinzen schudt ze haar hoofd: “Nee.” Oké, denk ik, geen patroonherhaling dus. En terwijl ik stil ben omdat ik niet weet hoe verder te gaan zegt Juliana: “Mijn ouders zijn altijd arm geweest en gebleven.” Ik teken een blok in de onderkant van de grafiek en zeg: “Klopt het dat je ouders hun hele leven lang niet boven dit blok zijn uitgekomen?” Ze knikt bevestigend.

Dan vertel ik haar dat kinderen, volstrekt onbewust, soms de belofte maken: “Het zal mij niet beter gaan dan jullie.” En dat zou wel eens een goede reden kunnen zijn om iedere keer qua inkomen terug te vallen tot het niveau van de ouders. Ik voeg eraan toe dat het voortkomt uit liefde voor het familiesysteem en een groot verlangen om daarbij te horen. Juliana wordt er stil van en zegt dat er voor haar wel eens veel waarheid zou kunnen zitten in wat ik zeg. En vervolgens zegt ze natuurlijk: “Ja, en nu?” Wat ik haar uitleg komt in het kort hierop neer: Zeg dank aan je ouders voor alles, echt alles, wat je van hen gekregen hebt. Blijf met heel je hart van hen houden en zeg hen dat je jezelf toestaat om meer te verdienen dan zij ooit gedaan hebben en dat je liefde voor hen gewoon precies hetzelfde blijft. Je kunt ze ook vragen om vriendelijk naar jou, hun kind, te blijven kijken als jij zakelijk succesvol gaat worden.