Costa Rica

Het is regentijd in Costa Rica. Tot mijn verrassing begint toch elke ochtend met blauwe lucht, in de loop van de middag gaat het regenen, de temperatuur is heerlijk. Teresita is mijn gastvrouw en organisator van een workshop over Trauma in Organisaties. Teresita heeft een maandelijks televisieprogramma over opstellingen. Daardoor is ze ook bekend in dit land en zijn veel mensen bekend met opstellingen. De zaal zit vol met ondernemers, dekanen van universiteiten en een parlementslid. Het parlementslid stelt zich voor: ‘Ik ben Juan Carlos, en ik ben van een organisatie die trauma’s veroorzaakt’. Verbaasd realiseer ik me dat in Nederland niemand zich zo openlijk voorstelt als het gaat om trauma. De decanen doen er ook niet moeilijk over, ze melden meteen waar het om gaat: een doodgeschoten student, een demonstratie van in het zwart geklede studenten die uit de hand liep en iedereen in shock achter liet en andere ingrijpende gebeurtenissen..

Ik ben hier om hen de symptomen van trauma in organisaties te leren herkennen, uit te leggen wat de onderliggende mechanismen zijn die traumareacties veroorzaken, en hen aan te reiken wat er behulpzaam is om trauma te verwerken en onnodige reactiveringen te voorkomen. Ze leren graag. Eén van de decanen besluit dat storytelling goed zou zijn voor zijn faculteit. Hij gaat ermee aan de slag.

Na een paar uur is er opeens wat gedoe en onrust in de zaal. Er doemt een toegedekte oorlog op. Het blijkt dat er in dit land zonder leger een guerrillaoorlog is geweest, maar misschien toch weer niet. ‘Maar mijn vader heeft er wel in gevochten al vertelt hij er niets over’. ‘Er zijn toch een paar duizend mensen gedood al zeggen ze ook weer van niet…..’. De i-Pads worden driftig geraadpleegd om de feiten op te zoeken. In elk geval is uit het guerrilla bevrijdingsleger de bevrijdingspartij ontstaan. Die partij is ook de oprichter van meerdere universiteiten geweest waarvan de decanen nu in de zaal zitten. Inmiddels is deze partij erg naar rechts opgeschoven en zijn er weer nieuwere linkse partijen ontstaan, waarvan Juan Carlos de voorzitter is. De onrust in de zaal is bijna een reactivering.

Iedereen wil trouwens reuze graag een opstelling doen. De vraag van Juan Carlos is: ‘Hoe komt het dat de kloof tussen politiek en samenleving zo groot is?’ We doen een zwermopstelling: een stuk of tien mensen representeren burgers. Een stuk of acht de economische macht in Costa Rica. Tien anderen representeren de politici. Elke groep begint eerst bij elkaar staand, en volgt dan hun bewegingen. De economische macht blijft gedurende de hele opstelling en bloc bij elkaar. Zeer aanwezig, maar niet in beweging. De burgers doen uitreikende bewegingen, maar als ze merken dat die niet gezien worden keren ze weer terug naar hun groep. De politici zijn al heel snel verdeeld over het hele veld, ze raken elkaar kwijt, blijven wel in beweging maar vinden nergens aansluiting. Juan Carlos beaamt dat dit beeld volstrekt de werkelijkheid in zijn land laat zien. Mij houdt de vraag bezig wat de kracht is die de politici zou uiteen drijft. Het lijkt weinig te maken te hebben met de inhoud van hun politiek. Veel meer ziet het eruit alsof het hele concept ‘politiek’ gefragmenteerd is geraakt. Ik vraag aan Juan Carlos zelf om representant te zijn voor: ‘Dat wat hen scheidt’. Duidelijk wordt dat er een veel grotere macht, de politici als een marionet aan zijn of haar lijntjes houdt. Juan Carlos vindt het een enorm zware rol, maar is erg blij die ervaren te hebben. Voor velen wordt duidelijk dat die grotere macht de VS is. Omdat het hier om zo’n groot krachtenveld gaat en het om een maatschappelijk vraagstuk gaat streven we in de opstelling niet naar oplossingen. Maar na afloop kan wel iedereen stem geven aan wat het meest bewegend was en waar de aangrijpingspunten voor verandering liggen.

Later hoor ik van Teresita dat Juan Carlos mogelijk de volgende president van het land wordt. (De naam van het parlementslid is in dit artikel veranderd)