Cogito ergo sum en bewustzijn

Hoe gaat fenomenologisch denken samen met “Ik denk dus ik ben” van Descartes?

Beste J.,

Wat een moeilijke en interessante vraag!

Je vraagt hoe gaat dit samen, het fenomenologische denken en het rationalisme van Descartes.

Ik ben eens gaan zoeken naar de uitgangspunten van Descartes. Hij stelt dat de echte, ware kennis niet voortkomt uit zintuiglijke waarneming, die de mens kan bedriegen -hiermee wees hij het empirisme af-, maar alleen uit de ratio, het menselijk verstand.

Vanuit dit standpunt kan het dus niet samengaan, hij wijst de fenomenologische manier van waarnemen, die wij als basis zien voor het systemisch werk af.

En dan vraag je om een systemische verklaring. Grappig, want verklaringen komen meer uit dat rationele domein.. Maar we sluiten in het systemisch denken de ratio niet uit, we nemen vooral waar met al onze zintuigen en laten de ratio meedoen om te checken wat ‘systemisch logisch’ is.

Maar als Descartes als mijn client naast me zou zitten, (wat hij dus nooit zou doen, vermoed ik!) zou ik me afvragen: voor wat is ‘ik denk dus ik besta’ een oplossing?

Een veel voorkomend fenomeen is dat mensen, wanneer ze een pijnlijke gebeurtenis meegemaakt hebben, bewust dan wel onbewust die pijnlijke gebeurtenis ‘deleten’. Om maar niet meer met die pijn geconfronteerd te worden. En soms zelfs rigoreuzer, wordt voor de zekerheid de toegang tot het gevoel helemaal afgesloten. Dan neemt de ratio het over om een pijnlijke gebeurtenis te kunnen overleven. Dat levert intelligente mensen op, zeker als dit door de generaties doorgegeven wordt. Met opstellingen zien we vaak dat bij intelligente families waarvan mensen zeggen moeilijk bij hun gevoel te kunnen, een pijnlijke geschiedenis aan de bron ligt, soms meerdere generaties terug.

Dus door jouw vraag ging ik me afvragen, op wat was de uitspraak “Cogito, ergo sum” een reactie? Welke gevoelige snaar mocht niet meer aangeraakt worden? Was er een te pijnlijke gebeurtenis in de maatschappij om mee te kunnen leven?

Natuurlijk blijft dat gissen, maar ik lees dat Descartes op 22 jarige leeftijd als officier in het leger van de katholieke hertog Maximiliaan I toetreed, met als motief ‘het beter leren kennen van de wereld en de mens’. Hij nam deel aan de dertigjarige oorlog die geldt als de eerste wereld-oorlog (1618-1648).

Voldoende pijnlijke gebeurtenissen lijkt me om het gevoel op een laag pitje te zetten en de ratio de macht te geven.

Door je vraag herinnerde ik me dat Esther Jouhet uit Genève zei dat in het Franse taalgebied er zo’n Descartes aanhang is, dat het systemisch werk met opstellingen daarom moeilijk voet aan de grond krijgt.. Voor wat zou dat een oplossing kunnen zijn voor de Franse cultuur?

Kan verandering alleen met bewustzijn? Ik weet het niet. Maar het is wel opvallend dat er de laatste tijd zoveel behoefte is om met systemische blik te kijken naar bijvoorbeeld organisaties die met veranderingen te maken hebben. Er is een enorme behoefte om naast de medische wetenschappelijke kijk, ook met systemische blik naar fysieke klachten te kijken. Kennelijk wil dat wat lang is buitengesloten nu weer plek krijgen. Kennelijk kan het samen gaan..

Bibi Schreuder.

Lees hieronder het volledige bericht:

Opstellingen gebaseerd op fenomenologisch denken, onze samenleving stelt ons denken  centraal, ik denk dus ik ben.

Hoe gaat dit samen?

Bewustzijn lijkt eerder tot  het fenomenologisch domein te behoren, dan ‘ik denk dus ik ben’ [Descartes].

Hoe verklaar je dit systemisch als we bewustzijn nodig hebben voor verandering, het laatste is mijn aanname.

Met hartelijke groet,
J.