Hoop

‘Wie geen hoop heeft, heeft alles.’ – Bert Hellinger

Deze uitspraak van Hellinger houdt me al jaren bezig. Ik kon altijd voelen dat het ‘klópt’ en tegelijkertijd bleef er ook iets knagen. Iets van weerstand. Iets van niet wíllen dat het klopt, want hoop hebben kan óók fijn zijn. En misschien is hoop hebben bij tijd en wijle zelfs keihard nodig, om een bepaalde fase of situatie in je leven aan te kunnen.

Mijn gedachten over deze zin van Hellinger sluimerden al een tijdje en opeens werden ze geactiveerd, tijdens onze reis door de wildernis van de Imfolozi in Zuid-Afrika begin november 2024. Daar wees onze gids, Sicelo Mbatha, ons op verschillende schijnbaar verwoeste of volledig geknakte bomen, die toch een manier hadden gevonden om door te leven. Of aangevreten bomen die met een groot litteken verder groeiden. Of boompjes die uit een rotswand groeiden, waar het er niet bepaald hoopvol uitziet of wat een ‘logische’ plek was voor een boom om te gaan groeien.

Dat alles maakt het karakter van de boom, die steeds een vorm vindt om door te leven en groeien. Weliswaar in een bijzondere en onverwachte en ongemakkelijk ogende vorm, maar met een ongekend sterke levensspirit.

Sicelo vertaalde dit naar mensen die in weinig hoopvolle situaties kunnen belanden, bijvoorbeeld door emotioneel, medisch, financieel of relationeel onheil dat op hun pad komt. Als je de metafoor van de natuur gebruikt, van het leven dat wil voortleven, dat creatieve manieren vindt om dat te doen, is er wel degelijk hoop. Die hoop kun je putten uit de natuur, aldus Sicelo.

Hoop gericht op dat jouw situatie van nu zich ten goede zal keren met de tijd, is behulpzame hoop. De hoop dat na slechtere tijden ook weer betere tijden aanbreken is een terechte hoop om te hebben. Het leven en vele verhalen tonen dat aan. De mens is veerkrachtig en situaties zijn nooit voor altijd zoals ze zijn.

Je weet alleen niet hoelang het duurt voordat je situatie zich ten goede keert en je weet ook niet hoe het eruit zal zien, dat ‘ten goede’. Het is zeer aannemelijk dat jouw situatie nooit meer hetzelfde zal worden als het eerst was. Die hoop om terug te gaan naar die versie van ‘vroeger’ heeft geen zin. Maar hoop op ‘beter’ na een periode/situatie van ‘slechter’ heeft wél zin. Het geeft je in tijden van malheur mogelijk de veerkracht om die situatie aan te kunnen.

‘Wie geen hoop heeft, heeft alles.’ Natuurlijk weet ik niet hoe Hellinger dit precies heeft bedoeld. Er zijn in ieder geval in mijn ogen twee soorten hoop die tevergeefs zijn.

1. Hoop gericht op het verleden anders te willen hebben dan dat het was: dat werkt niet. Het verleden was nou eenmaal precies zoals het was. Als het anders had moeten zijn, was het anders gegaan. Om werkelijk volwassen te worden heb je het verleden en de feiten precies te accepteren zoals ze waren. Je hebt ‘alles’ als je JA kunt zeggen tegen dat het was zoals het was. En je hebt ‘alles’ als je de hoop opgeeft dat het verleden anders had moeten zijn geweest. Ook met wat je nog claimt uit het verleden.

Dus bijvoorbeeld de hoop dat je vader, moeder of voormalig leidinggevende alsnog eens zegt: ‘Wat heb/had je dat goed gedaan’. Of dat je hoopt dat je ex of iemand anders die jou kwaad heeft gedaan alsnog eens zegt: ‘Het spijt me dat ik je dat heb aangedaan’. Als je dat soort hoop kunt opgeven maakt dat je vrij en volwassen. Dan heb je dus ‘alles’.

2. Hoop gericht op dat feiten in het heden of de nabije toekomst niet doorgaan. Zelfs als het een zekerheid is dat het zal gaan geschieden. Bijvoorbeeld de hoop dat iemand die ongeneeslijk ziek is en nog kort te leven heeft, alsnog beter wordt en lange tijd zal leven. Of als je voor een organisatie werkt die failliet gaat, of gaat verhuizen, of die verkocht gaat worden, dat je hoopt dat het alsnog niet doorgaat. Dat is hopen op een wonder en staat gelijk aan een kinderlijke hoop tegen beter weten in. Die hoop kun je beter opgeven, dan heb je ‘alles’. Dan heb je de realiteit in handen en je daartoe verhouden geeft meer vrijheid en volwassenheid om je eigen koers te bepalen.

Door de reis in Zuid-Afrika en vooral de lering die Sicelo bracht via de metaforen van de natuur, heb ik de verschillende soorten hoop wat kunnen ontrafelen. Om mezelf en mijn gezin en een aantal collega’s te helpen herinneren dat je best toekomstgerichte hoop mag hebben, heb ik ter plekke voor ons kettinkjes met het symbool voor hoop gekocht.