Mijn dochter snijdt in haar armen.

We zitten op het podium in het auditorium van de Medische universiteit van Goiânia, Brazilië.

In de zaal zijn alle 380 stoelen bezet en er staan nog wat mensen achterin. Mensen kunnen hun naam en casus die ze in willen brengen op een papier schrijven en in een doos doen. Veel mensen komen naar voren om hun papier in de doos te doen. Buiten de zaal groeit de stapel voedsel; deze ochtend is open voor de community van Goiânia en tegen betaling van 2 kilo houdbaar voedsel kunnen ze met

deze workshop over gedrag- en leermoeilijkheden mee doen.

Vania en José Miguel de Deus, beide dokters, hebben een project om familieopstellingen te doen met mensen met chronische bekkenpijn en organiseren al 13 jaar maandelijks voor de gemeenschap een workshop in de universiteit. Het meegebrachte voedsel wordt aan mensen gegeven die het nodig hebben.

Vandaag is deze workshop voor het eerst in het auditorium van de medische faculteit.

De Vice Dean van de medische universiteit en de director van de pedagogische universiteit en een lid van het bestuur zijn aanwezig en houden alledrie na elkaar een
speech over hoe de universiteit veel voor de gemeenschap wil doen. De Vice Dean benadrukt wel nog even dat deze universiteit de scientific view vertegenwoordigt. (Ik denk: nu kan ik wel inpakken, maar besluit dit niet gehoord te hebben, want JM had me al gewaarschuwd dat deze medicus hun project de eerste jaren flink heeft tegengewerkt, maar omdat er steeds meer mensen op kwamen dagen, moest hij eraan geloven…)

Dan staat iedereen op en zingt het Braziliaanse volkslied, strak naar de vlag kijkend, terwijl het een heel mooi en swingend lied is, prachtig klinkt het!

En dan wordt het woord aan mij gegeven, of ik maar even uit wil leggen wat systemisch werk is.

Ik vertel mijn verhaal over hoe we om te overleven vaak de pijnlijke geschiedenisbladzijden uitscheuren, maar dat het systeem geweten alle bladzijden van de geschiedenis weer in chronologische volgorde in het geschiedenisboek wil hebben en dat het daarvoor gedrag inhuurt om dat, wat door (groot)ouders uitgescheurd werd, weer in beeld te brengen.

Daarna wordt het papiertje van João uit de doos getrokken. Een forse man komt naast me zitten. Hij kijkt me lachend aan en vertelt dat zijn 15-jarige dochter zich sinds een paar maanden in haar armen snijdt. Ze sluit zich op en is opeens niet meer benaderbaar. João vertelt dat hij getrouwd is en nog een zoon heeft.

Ik vraag hem hoe vaak zijn vrouw zwanger geweest is: 2 keer. Heb je eerdere relaties gehad? Ja, zegt hij glunderend. En heb jij meer kinderen? “Nee, nou ja, een abortus”. ‘En wie wilde die abortus?’, vraag ik. João zegt lachend: ík!

‘Waarom lach je daar bij?’ vraag ik. João trekt z’n schouders op. Ik vraag hem wat z’n vrouw zou antwoorden als ik haar vraag of jij je gevoelens kan uiten. João denkt na en zegt dan: nee, dan zegt ze dat ik geen gevoel heb.

Zoek representanten uit voor jouzelf en je vrouw en je dochter, dan kijken we met een opstelling. Hij kiest een jonge man van een jaar of twintig uit voor zichzelf.

De dochter gaat meteen op de grond zitten en de vader en moeder staan vóór haar, maar naar verschillende kanten naar buiten kijkend. De representant van João lijkt versteend.

Zoek nu een representant voor de abortus bij die andere vrouw. En die representeert niet alleen het kind, maar ook alle ingewikkelde gevoelens die je toen niet kon hanteren.

Een jonge vrouw wordt gevraagd, ze loopt de opstelling binnen en gaat naast de representant van João staan. Die staat er nog steeds versteend bij. Zij probeert zijn aandacht te vangen, maar geeft het na een tijdje op, loopt dan langzaam weg en gaat naast de dochter zitten. Even later legt ze haar hoofd in de schoot van de dochter. De dochter echter blijft onverstoord rechtop zitten en trekt zich weinig aan van degene die in haar schoot ligt.

Ik neem João mee de opstelling in en vertel hem dat ik hem een aantal testende zinnen ga laten zeggen.

Eerst neem ik hem mee naar z’n eigen representant, z’n jongere ik.

“Ik ben nu 51, en ik heb veel meer levenservaring. En ik zie dat jij toen van je gevoel afgesneden bent, het was té ingewikkeld…” de representant kijkt hem voor t eerst even aan, maar kijkt dan weer strak voor zich uit. Ik zeg João dat hij de hand van zijn jongere ik moet pakken. “Oh, wat is zijn hand koud!”, merkt hij op. Ik laat hen beiden naar dochter en de abortus kijken.

“Lieve dochter, wat in jouw schoot ligt, is mijn kind”. João begint zachtjes te huilen. Hij zakt door z’n knieën en kruipt huilend naar de abortus toe. Hij gaat ook in kleermakerszit zitten (net als de dochter) en de representant van de abortus kruipt in zijn schoot. De tranen stromen over zijn wangen en liefdevol wiegt hij de abortus. Zijn jongere ik staat er bewegingloos naar te kijken.

João kijkt op en door zijn tranen heen zegt hij: ik voel me zo gelukkig nu! Hij kijkt naar zijn jongere ik en nodigt hem uit naast hem te komen zitten. João slaat een arm om zijn jongere ik en streelt met zijn andere hand het haar van de abortus in zijn schoot. Dan staat opeens de dochter op. Ze kijkt voor t eerst naar haar vader en dan loopt ze naar haar moeder die al die tijd van een afstandje stond te kijken. Moeder slaat een arm om dochter heen en beiden zeggen: eindelijk!

Hier stop ik de opstelling. João komt weer naast me zitten. Hij kijkt gelukzalig en zijn gezicht is nat van de tranen. Ik leg aan hem en de zaal uit dat hij nu niet moet verwachten dat zijn dochter zich nu niet meer zal snijden. Kinderen, of hun gedrag, moeten er voor 300 % op kunnen vertrouwen dat -in dit geval- de vader zich blijft verbinden met zijn gevoelens en ook de abortus én de vrouw die de abortus onderging een plek in zijn hart geeft.

Wanneer gevoel er niet mag of kan zijn, probeert het gedrag van in je armen snijden het gevoel weer terug te brengen.  Het is een wat wrede manier van het systeemgeweten, maar het heeft er kennelijk voor gezorgd dat deze man naar deze workshop gekomen is en nu zijn gevoel weer kan voelen!

João omhelst me en drukt me vrijwel fijn met zijn grote lijf en legt zijn natte wang tegen mijn wang.

Ik kon het niet zien vanaf het podium, maar Vania vertelde me later, dat de helft van de zaal huilde…

Anderhalve dag later krijgt Vania een uitnodiging van J0ao of ze een lezing wil komen geven voor zijn katholieke kerk…