Peru

De druk is hoog: over een half uur begint mijn workshop. Wat is Peru? Het kost me ongeveer tien minuten om tot me door te laten dringen wat Peru me wil vertellen over zichzelf.

Het is de ochtend na mijn aankomst. Lima. Ik zit voor mijn hotel en laat op me inwerken hoe mensen bewegen. Het lijkt doelgericht, maar dat is het net niet. Het is minder gefocused. En mensen bewegen ook niet als marionetten die door iets of iemand anders worden bewogen. En dan opeens zie ik het: een man die in een park aan het planten is. De manier waarop hij een tuinschopje in de grond steekt maakt alles duidelijk: hij weet wat hij doet. Sterker nog: hij weet wat er gedaan moet worden. Bescheiden, gewoon, maar helder. En dat is het patroon dat ik de komende dagen steeds maar weer tegenkom: ‘Weten wat er gedaan moet worden’. Landbouwers en tuinders. Liefdevol direct. Uiteraard check ik dit bij de Peruanen die ik ontmoet, en die herkennen het enorm.

De Goudmijn

Jorge  heeft geen idee wat opstellingen zijn maar wil als eerste een case inbrengen. Hij is psycholoog en werkt in een goudmijn op de HR-afdeling. Er zijn te veel ongelukken met handen in de mijn. Ondanks campagnes, ondanks een veiligheidsofficer.

Op Jorges verzoek stellen we het bedrijf op (multinational in buitenlandse handen, overigens), de operationeel manager en de veiligheidsmanager. Allen deinzen terug van iets in het midden. De veiligheidsmanager kijkt overal over heen. Als we dan de werknemers met ongelukken opstellen, komen die meteen in het belaste midden van de opstelling. We stellen ook de ongelukken met de handen zelf op. En dan is er geen ontkomen meer aan: ‘Aan wie in deze zaal moet ik vragen een representant uit te nodigen voor al die mensen die een hoge prijs betaald hebben voor de plek en het succes van deze goudmijn?’ Op mijn woorden wordt het doodstil in de zaal. ‘Of kan Peru dit niet zien?’, vervolg ik. Slechts twee mensen beginnen te knikken, een van hen is een zwangere jonge vrouw, en zij wordt de representant van ‘wie een hoge prijs betaald hebben’. Ze gaat liggen in de opstelling met haar hoofd tegen de medewerkers en haar voeten tegen de ongelukken. Ze verbindt ze. Jorge is erg bewogen. Tja, dat overvalt natuurlijk behoorlijk, zo’n opstelling. Jorge kijkt in de ogen van de mensen die een hoge prijs betaald hebben. Hij begint te begrijpen dat die ongelukken een loyaliteit kunnen zijn aan hen die eerder de prijs betaalden. Hij begint te begrijpen dat hoe meer en hoe dwingender de veiligheidscampagnes zijn, des te sterker deze verborgen loyaliteit kan gaan werken. Hij voelt aan wat het betekent als ik zeg: ‘de veiligheidsmanager richt zich op veiligheid, op géén ongelukken. Zij kijkt over de ongelukken zelf heen, en datgene dat die proberen te vertellen’.

Na de opstelling komen meerdere mensen naar me toe. Met foto’s. Foto’s van gekruiste handen. Het is een oeroud Peruaans symbool voor wederkerigheid. Uitwisseling in nemen en geven. Ze wijzen me erop dat de representant van de ongelukken ook steeds met gekruiste handen heeft gestaan. Bovendien vertelt de representant van de medewerkers dat hij een paar jaar geleden een ongeluk met zijn duim gehad heeft. Net als zijn vader, trouwens…..

Belastingen

Irma wil graag aan de beurt. Ze is HR manager van de belastingdienst in Peru. Met kerst is een belastinginner voor zijn eigen huis vermoord. De collega’s worden vaak bedreigd. Wat speelt er nog meer en wat kan ze doen? Als we de oorspronkelijke belastingwet opstellen beginnen de Peruanen en de mensen in de opstelling zich opeens te roeren. ‘Deze wet was behoorlijk meedogenloos en werd gebruikt om vooral indianen leeg te persen’. Overigens: op dit moment is 45% van de Peruanen indiaans, 30% mesties en een paar procent blank.

En dan wordt opeens duidelijk dat mét de belastingen, het zelfbeschikkingsrecht van mensen werd geïnd. En nog meer: hun naam en identiteit. Tot op de dag van vandaag kun je niet inloggen in het belastingsysteem met je eigen naam. De belastingdienst geeft jou een inlognaam.

Voor Irma is het erg pijnlijk om tegen de oorspronkelijke belastingwet te zeggen: ‘Zonder jou was Peru niet zoals het nu is’, en ‘Voorgoed ben je deel van dit land’…… Het wordt de belastinginners duidelijk dat ze veel minder anoniem moeten werken. En niet het zelfbeschikkend vermogen van mensen moeten aantasten.

Binnenkort zijn er presidentsverkiezingen hier. Er zijn wel 20 kandidaten. Belastinghervorming is een issue. Één presidents-kandidaat meldt zich via een deelneemster dat die wel een opstelling wil doen. Maar alleen als privé-sessie. En omdat we in een openbare training-situatie zijn wijs ik die optie min of meer beleefd af.