Samen zijn we

“Toen ik acht was is mijn broertje overleden. Na de begrafenis is er bijna nooit meer over gesproken.”

“Toen ik vier was kregen mijn ouders een kind, maar na een paar maanden overleed ze. Mijn ouders denken dat ik van niks weet, maar ik weet het al mijn hele leven.”

“Eigenlijk zit er tussen mij en mijn jongste broertje nog een broertje. Ik weet er niet zoveel meer van. Vragen stellen was prima, maar er werd nooit zomaar over gepraat. Ik voel al mijn hele leven een leegte.”

Er is al veel bekend over ordening in families. Bij een familie is de eerste, of eerstgeborene, degene die op de eerste plek komt. De tweede op de tweede, enz. Nu is dat gegeven vrij simpel, maar ernaar handelen of naar leven is niet een vanzelfsprekendheid. (On)bewust kan er bijvoorbeeld een plekverschuiving plaatsvinden, waardoor de ordening wordt verstoord. Een kind kan op een ouderplek terecht komen, of misschien een ‘ouder van de ouder’ worden en verlaat hierbij (deels) de kinderrij. Beiden om wellicht goede redenen en met de nodige dynamieken als gevolg.

Een andere reden van een verstoorde ordening is een ‘gat’ in de kinderrij. Dit kan een miskraam zijn, een doodgeboren kind of een vroeg overlijden van een broertje of zusje. Een traumatische gebeurtenis voor een gezin, waarbij ieder gezinslid dit verlies op zijn of haar manier en binnen eigen vermogen verwerkt.

En dan daarna. Hoe verder met de pijn? Hoe verder met het gezin? We moeten door, het leven gaat door. Zijn we nu met z’n vieren of eigenlijk met z’n vijven?

En dan nog zo’n ingewikkelde kwestie; wanneer telt een miskraam mee? Vanaf hoeveel weken zou je kunnen zeggen dat er nog een kind is?

Op deze laatste vraag is geen eenduidig antwoord. Bert Hellinger zei hierover dat in eerste instantie miskramen onder de drie maanden niet meetellen, maar is daar later minder stellig in geworden.

Zelf heb ik een miskraam gehad bij zes weken. Tussen onze twee dochters in. Voelt het alsof ik drie kinderen heb? Nee. Ik ben wel moeder van drie zwangerschappen en twee kinderen.

Zowel de gebeurtenis, als de fysieke zwangerschap hebben samen een plek. Het lijkt erop dat het niet alleen om het kindje, of de vrucht gaat, maar meer om het geheel.

Een vraag die daar wellicht op volgt: moet je je kinderen op de hoogte stellen van een miskraam of overleden broertjes of zusjes? Vanuit systemisch perspectief bezien: ja. Hoe ongelofelijk ingewikkeld, pijnlijk of ongemakkelijk het ook kan zijn.

Laatst heb ik zo’n eerste gesprekje daarover gehad. Onze zevenjarige had iets meer uitleg nodig over vruchtjes, baby’s en stadia in de buik, maar daarna vond ze het vooral een raar en hilarisch idee dat er nu een baby rondzwemt in het riool.

De oudste van tien dacht even na en vroeg: “Dus, we zijn eigenlijk met z’n drieën? En als dat kindje wel was blijven leven, was Maila er dan wel geweest?”

Ik heb eerlijk geantwoord. Ik weet het niet. Wat ik wel weet is dat het ongelofelijk belangrijk is voor broers en zussen om te weten hoe de ordening is op dezelfde lijn. Keer op keer maak ik als coach en begeleider mee dat het helend en erkennend is,

Om te weten wie erbij hoort.

Te voelen dat je je eigen leven mag leiden.

Dat je niet twee levens hoeft te leiden. Of drie. Of vier.

Of om uit te spreken: ‘Door jouw overlijden leef ik. Ik ben je zusje.’

Te voelen dat je de kinderlijke illusie mag loslaten. De illusie dat jij er alles aan moet doen om je ouders weer gelukkig te maken.

Dat het niet jouw schuld was en is.

Dat je je niet meer onzichtbaar hoeft te maken omdat je als kind voelde dat jouw aanwezigheid ook pijn met zich meebracht.

Dat je de gebeurtenis hebt overleefd.

Om te voelen dat jij je potentieel mag door-leven.

Keer op keer ben ik getuige van hoeveel liefde er vrij komt. Ik blijf altijd diep onder de indruk als ik zie welke ontspanning er (uiteindelijk) optreedt in het lichaam als een gemist broertje of zusje wordt aangekeken.

De vrouw wiens broertje op achtjarige leeftijd was overleden sloot af met de woorden:

“Eindelijk zijn we compleet.

Nu kan ik en mag ik.”

Maaike van der Heiden

14 januari 2021