Systemisch werk voor leiders en organisaties

Het organisatiesysteem 

Binnen organisaties leven meerdere systemen, zoals het team, de afdeling, de vestiging of de gehele organisatie. Vaak zijn vraagstukken terug te voeren op een van deze systemen. Het systemisch perspectief laat zien welke onbewuste patronen en dynamieken ervoor zorgen dat het niet loopt zoals het lopen moet. 

Welke vraagstukken spelen binnen organisatiesystemen? 

Binnen organisaties kunnen allerlei vraagstukken spelen die zich maar moeilijk laten oplossen. Het systemisch perspectief kan dan ander inzicht en beweging brengen. Denk bijvoorbeeld aan situaties als: 

• Er is (onverklaarbare) weerstand of een angstcultuur. 
• Een fusie van de afdeling of het bedrijf leidt tot problemen. 
• We willen bepaald gedrag of patronen binnen de organisatie niet (meer). 
• Een manager/leidinggevende vindt zijn plek in de organisatie niet. 

Ook voor het slagen van toekomstige beslissingen kan de systemische blik helpend zijn. Veranderingen kunnen al vooraf vragen oproepen. Wat zou het effect zijn wanneer we teams samenvoegen? Kunnen we een nieuw product introduceren? En welke condities zijn nodig als we het beleid wijzigen? 

Wat speelt er in de onderstroom? 

Dat is de terugkerende vraag binnen systemisch werk en dus ook bij het onderzoeken van een vraagstuk binnen organisaties.  

 Het systeem heeft daarbij een aantal uitgangspunten: 

• Alles en iedereen heeft een plek. Ook wie ziek is of een niet-geliefde rol heeft. Ook het verleden en voorgangers in de organisatie. Alles wat was, is en komen gaat. Inclusief alles wat dat betekent. En sommige dingen komen mogelijk aan een eind. 
• Wie heeft welke plek? Wat gaat misschien voor iets anders? 
• Wordt iedereen voldoende beloond voor wat ze geven? Met getoonde waardering, een vergoeding in geld of vrije tijd, in ontwikkelmogelijkheden? 

Zodra je begrijpt wat het systeem probeert te bewerkstelligen, kunnen andere bewegingen ontstaan. Dan volgt de vraag: wat is er nodig om verder te kunnen? 

Organisatievragen systemisch onderzoeken 

Je kunt de organisatievraag met verschillende methodes onderzoeken. De meest gebruikte werkvormen zijn een organisatieopstelling, teamcoaching of een traject op maat, zoals een incompany traject of persoonlijke coaching. Of een systemisch begeleider aan de slag gaat met een team, een persoon, het management – en in welke vorm hij of zij dat doet – hangt af van de organisatie en de vraag. 

Organisatieopstelling 

Organisatieopstellingen kunnen een enorme bijdrage leveren aan de ontwikkeling van een organisatie. Door het systeem uit te beelden wordt de onderstroom zichtbaar. Dat maakt een organisatieopstelling een ideale testomgeving om uit te zoeken wat de oorzaken van problemen zijn, patronen boven water te halen en na te gaan wat het systeem nodig heeft voor volgende stappen. 

Net als in familieopstellingen worden hiervoor representanten of materialen gebruikt – maar in het geval van representanten dan wel liever mensen van buiten de eigen organisatie. Zo zijn de condities zo optimaal mogelijk voor zuivere waarnemingen, zonder kleuring van daadwerkelijke kennis van het systeem. Het helpt ook om het vraagstuk geheel binnen het organisatiesysteem te bezien en het persoonlijke systeem van medewerkers buiten beschouwing te laten. Een organisatieopstelling hoort gericht te blijven op de organisatie, tenzij de aanwezigen nadrukkelijk toestemmen met het verkennen van hun persoonlijke patronen. 

Teamcoaching 

Wanneer er een probleem in een team is, kan een systemisch coach beweging in de situatie brengen. De coach zoomt uit met een systemisch fenomenologische blik en kijkt samen met de deelnemer(s) naar het team als geheel, maar ook naar de organisatie, of naar de oorsprong en misschien nog meer dan dat. 

Zo onderzoekt de begeleider de werkelijke oorzaak van het probleem. Daarmee ontstaan inzichten en ander perspectief vanwaaruit het team heel anders kan handelen. 

Traject op maat 

In een traject op maat kan iedere werkvorm of een combinatie van meerdere methodes ingezet worden. Met (individuele) coaching, workshops, korte trainingen, lezingen en organisatieopstellingen introduceer je een nieuwe, open benadering die een andere beweging creëert in de bestaande managementmodellen, bedrijfsstructuren en organisatieplannen. 

Systemisch leiderschap 

Systemisch werk in organisaties bestaat niet alleen uit het onderzoeken van vragen in het organisatiesysteem. Leiders zijn in staat het systeem te sturen. Ze kunnen het versterken en in balans houden – maar ook kunnen ze vastgeroeste patronen verstoren, waardoor verandering mogelijk wordt. Systemisch leiderschap voegt daarmee iets wezenlijks toe, naast alle bestaande managementmodellen, bedrijfsstructuren en organisatieplannen. 

De kracht van systemisch leiderschap 

Systemisch leiderschap heeft zich de afgelopen twintig jaar ontwikkeld en heeft haar waarde inmiddels bewezen. Talloze leiders op verschillende plekken en in prachtige rollen kiezen er tegenwoordig voor om hun organisaties, projecten en teams op een systemische manier te leiden. Het hele organisatiesysteem wordt er namelijk vitaler, productiever en gelukkiger van. 

De systemische benadering brengt verbinding, in en om de organisatie, en creëert samenhang – precies waar het veel organisaties aan ontbreekt. De energie van de leider is daarbij essentieel en sturend voor het systeem. Niet alleen kunnen leiders hun team zo inspireren en dragen, zij ervaren ook hoe zij zelf opgenomen worden in het systeem en en hoe de organisatie vanuit samenhang kan bewegen. Systemisch leiderschap brengt nieuwe inzichten vanuit het hoofd én het hart, over het geheel én de individuele medewerkers. Dat zorgt ervoor dat de organisatie en de mensen daarbinnen zich werkelijk duurzaam kunnen ontwikkelen. 

Systemische leiderschapsstijlen 

Systemen hebben behoefte aan kaders en ondersteuning. Deze kunnen we vertalen naar drie verschillende systemische leiderschapsstijlen, die alle drie even hard nodig zijn voor een compleet leiderschap. Ontbreekt er één of is die zwakker vertegenwoordigd dan de ander, dan heeft dat effect op het geheel. 

1. Agens-leiderschap (kaderbepalend) 

Agens staat voor ‘werkende kracht’ en ‘dat wat alles in beweging zet’. Een systeem heeft allereerst Agens-kracht nodig, die ervoor zorgt dat het systeem autonoom kan bestaan. Daarvoor moeten de kaders helder zijn: waar ben je wel van, waar ben je niet van, wat zijn de leidende principes en waar komt het geld vandaan? 

Dit soort leiderschap is op het niveau van de organisatie als geheel sterk verbonden met de buitenwereld. Wat gebeurt er in de samenleving, in de markt, om ons heen, wat komt er aan (r)evolutionaire ontwikkelingen op ons af? Het Agens- leiderschap weet dit te vertalen naar de juiste koers voor de organisatie. Het zet de contouren en kaders uit waarbinnen de organisatie kan bestaan, waarin het levenskracht heeft en potentieel kan stromen. 

2. Vakinhoudelijk leiderschap 

Organisaties en teams hebben een kernfunctie: ze hebben prestaties, producten en/of diensten te leveren. Dat is hun bestemming en hun bestaansrecht en dat vraagt inhoudelijke kennis van de materie. Dat vraagt passie voor je vak, bewustzijn van de kwaliteit en kwantiteit om te leveren wat binnen de door Agens gestelde kaders past. Dat vraagt openstaan voor ontwikkelingen en innovatie. 

3. Communio-leiderschap (faciliterend) 

Communio staat voor ‘gemeenschap, ergens deel van uitmaken, veiligheid’. Communio-leiderschap gaat over het faciliteren van een optimale uitvoering van de kernfunctie van de organisatie of het team. 

Dat varieert van heel praktisch, dat de benodigde faciliteiten er zijn, tot heel verbindend, zodat iedereen zich deel kan voelen van het geheel. Het gaat over welzijn, over verbinding, over (persoonlijke) ontwikkeling en samenwerking. En ook over dat de techniek het doet, het personeelsbeleid loopt en de huisvesting in orde is. 

Dit soort leiderschap is sterk verbonden met de binnenwereld van de organisatie of team als geheel en met hoe het de personen erin vergaat. 

De waarde van systemisch inzicht voor organisaties 

Met systemisch inzicht kun je op een heel andere laag ruimte creëren in een situatie die niet wilde veranderen. Of je kunt het systeem sturen als leider, met de juiste inzet van je energie. Dat is een waardevolle toevoeging op alles wat je al weet!  

Het systemisch perspectief in jouw organisatie? 

Het Bert Hellinger Instituut verzorgt incompany sessies en trainingen op maat. Ook kun je verschillende opleidingen op het gebied van leiderschap en organisaties volgen bij het Bert Hellinger Instituut en bij Systemic Business School, ons initiatief speciaal voor leiders. 

Kijk op de websites voor het aanbod! 

https://hellingerinstituut.nl/incompany-sessies-training/

http://www.systemicbusinessschool.nl