Voorouders in Zuid-Afrika

Een van de vele dingen die zijn aangeraakt in Zuid-Afrika is het begrip ancestors, oftewel voorouders. Mijn begrip van dit woord is tijdens deze reis opgerekt tot een reikwijdte die ik vooraf niet had verwacht. Het begrip viel bij mij in het vakje van transgenerationele patronen. Wie is jou biologisch voorgegaan, hoe is overleefd, welk potentieel is in de knel gekomen, wie of wat kon niet gezien, wat moet nog verwerkt?

In opstellingen gaan we in de meeste gevallen ‘slechts’ enkele generaties terug. Daaruit komt dan een inzicht hoe het verleden via meerdere generaties doorwerkt, wat vraagt om erkenning en te nemen precies zoals het is. Met dit beeld ging ik op reis om veel meer voorouders te ontmoeten.

Dat begon al bij de aankomst op het vliegveld. Je wordt daar begroet met de woorden: ‘Welcome to the mother city’. Afrika wordt ook wel het moedercontinent genoemd, omdat dit het oudste bewoonde continent op aarde is. Historici vermoeden dat de naam van het continent afkomt van het Egyptische ‘af-rui-ka’, oftewel ‘zich omdraaien naar de opening van Ka’. Ka was in de Egyptische mythologie de levenskracht van de ziel. ‘Af-rui-ka’ betekent daarmee ‘de geboorteplaats van Ka’.

Over voorouders gesproken… Dit gaat veel verder terug dan de enkele generaties die wij in een opstelling bezoeken. En dat is merkbaar als je een voet op de rode aarde van Afrika zet. Het voelt als thuiskomen. Mijn lijf kent het hier. Mijn hoofd raakt daar overigens ernstig van in de war. Ik ben mij hier zo bewust van mijn afkomst, mijn witte kleur, mijn koloniserende voorouders, die juist dit continent op een haar na zich volledig toegeëigend en leeggeroofd hebben. En toch voel ik mij hier thuis. Ik kom een mix van schaamte en een diepe uitademing tegen.

Tijdens de reis worden we meegenomen door onze gidsen in rituelen om onze voorouders vereren. Even voel ik weerstand in mezelf. Ik kom een vroege overtuiging van mezelf tegen. Eentje waar de mensen in Afrika al veel eerder en veel harder mee geconfronteerd zijn: “Je hebt enkel God te vereren, de rest is afgoderij.” Ik schrik van deze overtuiging, want ik zie hier met eigen ogen hoe de inheemse bevolking hiermee genadeloos van haar eigen wortels is afgesneden. Hoe ze haar eigen tradities door een bezetter niet meer mocht voortzetten en haar verbindende schakel met het leven en elkaar uitgeschakeld werd. Met tranen rollend over mijn wangen en druppelend op de aarde laat ik deze overtuiging hier los. Mijn tranen vormen tijdens de eerste ceremonie een offer van erkenning die teruggegeven wordt aan deze aarde.

Na deze eerste ceremonie sta ik open om te leren. Tanja Meyburgh, een van onze gidsen, neemt ons mee in de reikwijdte van het begrip ‘voorouders’. Naast degenen die ons zijn voorgegaan in onze familiegeschiedenis, gaat het ook over je knowledge lineage, de voorouders van de kennis die je hebt verworven in je leven. Het gaat ook over de voorouders van het land waar je op loopt, iedereen die daar geleefd en gewerkt heeft. En hoe je hen via het eten en drinken van het land als het ware tot je neemt en letterlijk door je heen leeft. En dan rekt het begrip verder op naar niet alleen menselijke voorouders, maar ook van dieren, bomen, planten en de elementen. Even duizelt het mij. En als ik het op mij in laat werken, hoe ik deel ben van al deze voorouders, voel ik mij voor het eerst vol deelnemer van het leven. Geen toeschouwer, geen filosoof, geen redder, geen bezitter van het leven. Ik voel me deelnemer van het leven zelf. Daar val ik samen met de uitspraak van Tanja: “Healing is to be in the right place in the right time.”

Tijdens de reis mogen we ook kennismaken met de traditionele healers van de Zulu’s, de sangoma’s. Zij staan in hun levensoproep in dienst van de voorouders om boodschappen te ontvangen. Wanneer ze onze vragen hierover liefdevol en geduldig beantwoorden, word ik weer geraakt. Wat ik voorheen benoemde als verstrikkingen in de generatie voor je, dingen waar je last van hebt en je vanaf wilt, benoemen zij als boodschappen van de voorouders over daar waar je nog meer heling te vinden hebt. Dat wat hen in het leven niet gelukt is, geven ze via deze boodschappen door aan de volgende generatie, zodat het jou wellicht wel lukt om deze heling te bereiken. Tijdens het luisteren naar deze wijze mensen gaat mijn hart nog verder open en stroomt de liefde er vol in.

Deze ontroering wordt tijdens de reis nog groter. Ik leerde dat de boodschappen van onze voorouders je niet alleen wijzen op de plek waar heling mogelijk is, ze worden ook gezonden inclusief het medicijn zelf. Zo werd ik tijdens deze reis geconfronteerd met mijn patroon van ‘de grote’ zijn. Ik neem snel verantwoordelijkheid op me over veel meer dan waar ik over ga. Dragen is wel een competentie dat ik bezit… Maar ik zat zo vol met eigen emoties tijdens deze reis, dat het mij niet meer lukte en ik raakte daardoor in de knel met mijzelf.

Het medicijn in deze? Mijn plek als de jongste binnen de groep van collega’s innemen. Zo letterlijk als het hier staat. In een van de ceremonies aan de rivier betekende dit bij de afronding als eerste terug naar huis lopen. Op volgorde van leeftijd loop je de weg terug, waarbij de oudste dus het langst mag blijven zitten. Gevolg? Mijn lieve collega, net even wat ouder dan ik, fluistert mij in om achterom te kijken als we naar huis lopen. Een lange rij van vrouwen zie ik achter mij. Een rij vrouwen waar ik op mag leunen als het nodig is. Een diepe, diepe uitademing… Mijn ziel en mijn lichaam komen hier samen thuis.