Een ‘eigen’ opstelling bestaat niet

Er wordt veel over opstellingen geschreven en mensen vertellen door aan kennissen hoeveel ze gehad hebben aan een opstelling. De meeste mensen die een vraag hebben willen ergens van af, dus als een opstelling de collega zoveel gebracht heeft, ‘zal het mij vast ook helpen om mijn kwalen op te lossen’. En daarmee wordt misschien ook de gedachte gevoed dat het doen van een opstelling werkt als een medicijn ergens tegen.

In de eerste ochtend van een workshop begeleidde ik twee opstellingen. Tijdens de lunch kreeg ik een paar keer de bezorgde vraag of iedereen deze twee dagen een eigen opstelling krijgt. Dit is de tweede illusie die vaak heerst: dat een opstelling ‘eigen’ is en alleen voor de vraagsteller. Zoals Stephan Hausner zegt: het idee van een individuele ziekte is een illusie. Ik durf zo langzamerhand te zeggen dat het idee van ‘een eigen opstelling’ een illusie is.

Alle vragen waar mensen mee komen blijken in verband te staan met andere mensen, of bijvoorbeeld met de denkwijze van de cultuur. Iedere opstelling brengt iets in beweging bij de omstanders en representanten, ook al kan niet direct in woorden gevat worden wat voor een soort beweging. Met opstellingen wordt er kennelijk iets aangeraakt in ons collectieve onderbewustzijn – juist wanneer er een vraag van iemand anders onderzocht wordt. Want dan wordt de toegang tot het onderbewustzijn minder geblokkeerd door de eigen wil en de ratio.

”De opstelling ging over heel iets anders dan ik had verwacht” werd ook afgelopen workshop weer opgemerkt. Kennelijk verwacht de vraaginbrenger een bepaalde oplossing voor de vraag. Want meestal brengt iets dat we tot nu toe niet kunnen oplossen naar een opstellingen workshop. Systemisch zoeken we met een opstelling echter niet naar een oplossing, maar onderzoeken we wat weer een plek wil krijgen, zodat het systeem compleet kan zijn en weer verder kan stromen. Het weer kunnen insluiten van wat geen plek kon krijgen omdat het ooit te pijnlijk was om mee te kunnen leven, iets een plek geven in de eigen geschiedenis. En dit ‘eigen’ kan ook bijvoorbeeld de geschiedenis van je landstreek, of het land waar je opa gevochten heeft. Opeens worden we bewust dat wij ook deel uitmaken van de geschiedenis van anderen.

Helaas, met het doen van een opstelling raak je dus niet je kwalen kwijt, maar begin je te beseffen dat je kwalen symptomen zijn die vertellen dat er iets of iemand erkend wil worden als onderdeel van onze geschiedenis, van ons systeem. En erkennen is de meest helende beweging …

De verwachting zet de wil en de ratio aan het werk om controle te houden over wat er in beweging wil komen.