Systemische pedagogiek volgens Marianne Franke

Marianne Franke was een van de eersten die systemisch werk toepaste in de pedagogiek. Beiden geïnteresseerd in systemisch werk en opstellingen met betrekking tot ouder-kindrelaties, dompelden Bibi en Sandra zich drie dagen onder in de kennis van Marianne tijdens een workshop in Portugal.

Bibi Schreuder:

“Sandra en ik gingen naar Porto om een workshop van Marianne Franke bij te wonen. Marianne is 83, ik had haar ongeveer 15 jaar niet meer gezien. Ik werd bij de ingang hartelijk door haar omhelsd. Ongelofelijk wat een scherpte ze nog heeft!

Bij haar heb ik indertijd voor het eerst gezien dat representanten zichzelf opstellen in plaats van door de cliënt te worden geplaatst. Voor ons is dat nu de normaalste manier van opstellen, maar in Portugal kwamen daar vragen over. Ze legde uit dat beide manieren kunnen en allebei informatie geven. Het opstellen door de cliënt zegt meer over de wil, als representanten zichzelf opstellen krijg je meer informatie over wat het systeem te zeggen heeft.

Marianne zegt vaak helder hoe het zit in ouder-kindrelaties. En toch begrijp ik meestal pas wat later hoe dat nou werkelijk systemisch werkt.

Zoals: “De liefde van een kind voor vader gaat via de moeder.” Kan moeder tegen het kind zeggen: “Je mag van je vader houden. Je vader houdt van je.” of kan ze dat niet zeggen of in omfloerste termen? Dan mist het kind de toestemming om van vader te houden. De liefde moet van en via moeder komen. Een kind kan pas vol de liefde van vader nemen als het de toestemming of zelfs de aanmoediging van moeder daarvoor voelt.

Marianne kan ook zo lekker direct zijn tegen een moeder die oordelen over haar echtgenoot heeft: “Wanneer moeder haar kind de liefde van vader niet gunt, zullen die kinderen later problemen met relaties krijgen.”

Ook vertelt ze dat het een man pas rond zijn veertigste lukt om de vader achter zich te nemen en dat dat vaak de worsteling van midlifecrisis is: het gevoel je moeder achter te laten om je vader werkelijk ‘in te kunnen nemen’.

Een eyeopener voor mij was Mariannes visie op baby’s die met keizersnede en dus onder narcose geboren werden. De aanleiding was een man die vertelde dat hem steeds naar zijn gevoel gevraagd wordt, maar dat hij niet weet wat voelen is. Marianne vraagt hem hoe hij geboren is. “Met keizersnede”, was zijn antwoord. De moeder is dan verdoofd en kan niet voelen – net als de baby misschien, vraag ik me af. Soms blijft dan het vermogen om te voelen afwezig.

Marianne deed een opstelling met de moeder, de baby, ‘het vermogen om te voelen’ en ook ‘het vermogen om niet te voelen’. Dit laatste is namelijk ook een zegen wanneer je een operatie moet ondergaan! Het was mooi om te zien hoe ‘het vermogen om niet te voelen’ langzaam achteruitging naarmate de moeder de baby in haar armen wiegde en ‘het vermogen om te voelen’ steeds dichterbij kwam tot ook die de baby aaide.

Ook zo’n uitspraak waar ik even op moest kauwen: Marianne laat een adoptiemoeder tegen de (onbekende) biologische moeder uitspreken: “ik doe het allemaal voor jou”. Prachtig om te zien hoe dan het hele systeem ontspant.

En een moeder voelt zich schuldig dat ze niet evenveel van beide kinderen houdt. Mariannes respons: met de eerstgeborene weet de moeder dat haar leven tot dan toe eindigt. Deze geboorte is het wonder met de last. Bij het tweede kind weet de moeder al dat het leven als moeder anders is, daarom is het een ander soort liefde voor de tweede dan voor de eerste.

En op een vraag van een moeder hoe ze haar dochter kan helpen is Marianne echt scherp: “Help nooit je dochter! Dat verzwakt haar. Help jezelf!”

Nog een mooie uitspraak: “Jouw lot is deel van jouw waardigheid. Ik respecteer jouw lot en waardigheid.”

En: “Alleen met de houding van dankbaarheid kan je groeien.”

Ik ben dankbaar dat ik Marianne nog een keer heb zien werken en me hebben kunnen laven aan haar scherpe waarneming en gedurfde uitspraken!”

Sandra Hardenberg:

“Ik was representant tijdens de opstelling van de moeder, de baby, ‘het vermogen om te voelen’ en ook ‘het vermogen om niet te voelen’.  En ik was ook onderdeel van het healing image, als het ware het helende beeld waarmee de opstelling werd afgesloten. Daarmee bedoelde Marianne: maak een denkbeeldige foto van dit beeld. Dit beeld is jouw helend beeld.

Zo’n beeld is niet ‘bedacht’, maar ontstaat. Het is een ervaring van innerlijke ordening, niet een oplossing die cognitief wordt ontworpen. Toch vroeg ik me af of dit echt een healing image was. Of was het de wens van personen om de cliënt te helpen? Als representant was het een beeld dat enerzijds kloppend voelde, maar anderzijds ook niet.

Dat het niet kloppend voelde lag vooral aan de snelheid van de andere (voornamelijk Portugese) representanten. Voor mij, als representant van het ‘vermogen om te voelen’, waren ze veel te snel. De representant van de moeder wenkte driftig om mij maar sneller naar haar en de representant van de baby toe te komen. Dit was een beweging die ik als representant wel wilde maken, maar op een heel andere snelheid. Op het moment dat ik bij de moeder en baby was aangekomen, knielde ik voor hun, daarbij ook het zicht blokkerend voor het “vermogen om niet te voelen”. Deze representant ging daardoor meer op afstand staan van ons.

Ik sluit me aan bij Marianne’s motto: Slowly, slowly…”