Veelgestelde vragen

Een systeem kun je zien als een groep, waarbinnen de ‘regels’ en kaders anders zijn dan erbuiten. We maken allemaal deel uit van groepen, dus van systemen. Als eerste word je geboren in het systeem van je familie, zelfs zonder dat je er bewust zelf voor kiest. Maar ook een klas, een sportclub, een team in een organisatie, een streek, een land, de samenleving: het zijn allemaal systemen in zichzelf. En ieder systeem is weer deel van een groter systeem.

Systemisch werk richt zich op onbewuste patronen binnen systemen. Fenomenologisch kijken betekent dat je je blootstelt aan wat er aan het geheel is waar te nemen. Je kijkt dus niet naar de details van oorzaak en gevolg, maar laat allereerst alle informatie op je afkomen, zonder daar interpretatie aan te geven.

Systemen ‘willen’ compleet zijn. Door oordeelloos te observeren en te exploreren, kun je onderzoeken wat in (het verleden van) het systeem erkend wil worden voordat een volgende stap gezet kan worden. Daarmee ontstaat een geheel nieuw palet aan interventiemogelijkheden.

Je bent systemisch bewust wanneer je begrijpt dat er systemen bestaan en dat het handelen van de personen erin beïnvloed worden door de kracht van het systeem als geheel.

Wanneer wij het hebben over systemisch bewust handelen, dan komt dat handelen voort uit de kennis over de drie ‘gewetens’:

• de evolutionaire kracht: dat wat het leven (van mij/ons) wil
• het eenheidsgeweten (ook wel persoonlijk geweten genoemd): dat wat ik van het leven wil
• het systeemgeweten: dat wat van de geschiedenis is buitengesloten krijgt weer een plek in het systeem

Deze drie krachten werken continu op ons en op systemen in. Systemisch bewust handelen vraagt om steeds waar te nemen en uit te testen wat in het systeem compleet wil worden, welke ordening in dit systeem flow brengt en hoe het zit met de uitwisseling in nemen en geven. Systemisch bewustzijn is verbonden met zowel het geheel als met de delen in het geheel.

Systemische informatie is informatie die holografisch ligt opgeslagen in het hele systeem. De informatie gáát ook over het systeem, namelijk over het ‘geheel’. En ieder lid van het systeem weet van deze informatie, ook al is dat nooit verteld of schriftelijk meegedeeld.

Ieder lid in ieder systeem heeft informatie over het geheel, half- of onbewust. Die informatie zit niet in je bewuste, rationele deel, anders zou je deze wel op afroep beschikbaar kunnen maken. Een systemisch coach helpt om die informatie in de onderlaag te bereiken door zelf in een toestand van systemisch en fenomenologisch waarnemen te gaan en jou daarin mee te nemen.

Systemisch werk gaat heel erg over het boven water tillen van onbewuste dynamieken of patronen. Systemen kennen bewuste en onbewuste (overlevings-)mechanismen en worden beïnvloed door evolutionaire levenskracht. Wanneer je wilt begrijpen waarom het systeem functioneert zoals het functioneert, helpt het om je open te stellen voor de onbewuste systeemdynamieken. Dan zie je wat nog erkend moet worden en een plek nodig heeft.  Als je begrijpt wat systeemdynamieken proberen te bewerkstelligen, kunnen er andere bewegingen ontstaan.

Een systemisch coach zoomt uit met een systemisch fenomenologische blik. Bijvoorbeeld: Er is een probleem in een team. Dan kijkt de systemisch coach samen met de cliënt naar het team als geheel, maar ook naar de organisatie, of naar de oorsprong en misschien nog meer dan dat.

Met de leidvraag in het achterhoofd: “Voor wat is dit probleem een oplossing?”, diept de coach onderliggende – vaak onbewuste – patronen op wanneer mensen problemen ervaren in hun persoonlijke of werkende leven. Oordeelloos waarnemend en handelend onderzoekt de coach de werkelijke oorzaak van het probleem. Daarmee ontstaan inzichten en ander perspectief van waaruit de cliënt op een heel andere manier de realiteit kan aanvliegen.

– de vraagsteller dwingen om iets aan te gaan, te accepteren of uit te spreken. Wat je als vraagsteller leert of meemaakt in een opstelling kan pijnlijk zijn. Het ontgroeien van oude patronen kan ook zeer doen. Een begeleider zal jou dus vast wel eens uitnodigen om de moed te vinden moeilijke dingen onder ogen te zien. Maar dwingen of iets opleggen hoort daarbij niet thuis.

– de opstelling gebruiken om een absolute waarheid te bewijzen. Een opstelling is een weergave van een innerlijk beeld bij de vraagsteller en tapt in op de beleving van het systeem. Dan kan een representant bijvoorbeeld zeggen dat hij/zij iemand heel erg mist in het systeem. Wellicht levert dat bij de vraagsteller een herinnering op aan een bepaalde persoon, voor wie dan een representant toegevoegd kan worden. Dan is de combinatie van de informatie uit de opstelling én de informatie die in de herinnering komt bij de vraagsteller, dat wat maakt dat onbewuste informatie weer bewust wordt.

Maar soms is er geen verbinding tussen de informatie uit de opstelling en dat wat een vraaginbrenger aan feitelijke informatie weet. Dan is de enige informatie die je uit voorgaande kunt opmaken: kennelijk wordt er iemand gemist. Wellicht is er iemand vroegtijdig gestorven, geëmigreerd of op andere wijze buitengesloten geraakt. Wat je hieruit niet kunt opmaken is een ‘waarheid’, zoals: je zat samen met een broertje/zusje in de baarmoeder, je vader ging vreemd met iemand anders dan je moeder en hij mist haar, je moeder heeft abortus gepleegd, etc.

– een opstelling gebruiken om de toekomst te voorspellen. Je kunt best een opstelling van een toekomstig scenario doen. Bijvoorbeeld van een voorgenomen wijziging in de organisatie of de introductie van een nieuw product. Of een opstelling over een samengesteld gezin in wording.

Het gaat echter geen zekerheid opleveren. Het levert je hooguit informatie op die jou kan helpen je positie te bepalen. Die jou kan helpen rekening te houden met mogelijke reacties. Die jou zicht geeft op de mogelijke sentimenten die kunnen ontstaan. Zoals je merkt ‘mogelijk’, ‘kunnen’ – en niet ‘zeker weten’.

Je kunt altijd navragen welke systemische opleidingen iemand heeft gevolgd, hoeveel dagen de opleiding telde en hoeveel ervaring de begeleider heeft met systemische opstellingen en/of systemisch begeleiderschap/coaching. Systemisch begeleiderschap is een vak uit de praktijk en hoe meer vlieguren er gemaakt zijn, hoe meer de begeleider heeft kunnen leren van zijn of haar successen én valkuilen.

Een systemisch begeleider is echt aanwezig, met aandacht voor dat wat jij inbrengt, zonder dat hij/zij weet of hij jou kan helpen. Een systemisch begeleider is bereid het risico te nemen dat een opstelling of coaching de vraaginbrenger geen nieuwe informatie oplevert. Kortom: een systemisch begeleider heeft geen intentie om iets op te lossen, maar wel de bereidheid om met de vraagsteller het onderzoek(savontuur) aan te gaan.

Een begeleider moet daarvoor vrij van oordelen en overtuigingen zijn. Wanneer je oordelen meebrengt en bijvoorbeeld bepaald gedrag afkeurt, kun je geen vrij onderzoek aangaan.

Een begeleider moet daarnaast waken voor de juiste interpretatie van zijn waarnemingen. Wanneer een representant aangeeft dat zijn liefde ergens anders naartoe gaat, is dat een energiegevoel dat op allerlei manieren uitgelegd kan worden. Het betekent niet automatisch dat de waarheid is dat de uitgebeelde persoon een andere relatie heeft, het kan net zo goed betekenen dat zijn werk veel aandacht en betrokkenheid vraagt. Het is aan de begeleider die ruimte over te brengen aan de vraagsteller.

Coaching richt zich vaak op het nu en het individu. Systemisch coachen richt zich op het functioneren binnen een systeem en patronen uit het verleden die een verandering in het nu in de weg staan. Je ontdekt dat een vraagstuk er vanuit een ander perspectief anders uit kan zien – of zelfs helemaal geen vraagstuk meer is.

De systemische benadering zet een proces in beweging waardoor je oude, niet werkende patronen blijvend kunt laten varen en nieuwe wegen in kunt slaan.

Systemisch coachen via de telefoon of een online meet klinkt op het eerste gezicht misschien onmogelijk. Hoe kun je nu zo’n persoonlijk proces doorlopen zonder zelfs bij je coach in de buurt te zijn?

Toch kan het prima. Voor de coach blijft de kunst gelijk: zich verbinden met de systemen waar jij als cliënt deel van uitmaakt en te verkennen waar de schoen wringt. Door de juiste vragen te stellen komen de cruciale punten in je systeem al snel boven en kan de coach met je onderzoeken welke patronen en dynamieken je onbewust leiden.

In dit proces sta jij als cliënt altijd aan het roer. De coach merkt het wanneer er iets gaat stromen. Er is een verandering in je stem, je wendt je enigszins af van het gesprek… Kleine signalen zeggen genoeg, ook online of telefonisch.

Een systemisch coach of begeleider moet oordeelloos kunnen waarnemen en handelen. Met de opleidingen, cursussen en workshops van het BHI leer je het systemisch werk kennen en doorvoelen. Je oefent de opgedane kennis onder het toeziend oog van ervaren trainers.

Daarnaast, en misschien wel bovendien, moet je je als coach kunnen openstellen en inzetten voor het systemisch proces. Je zet je in voor verschijnselen waar geen houvast is aan rationele verklaringen. Je bent bereid jezelf als instrument in te zetten in het proces. Jouw innerlijke houding en leiderschap is namelijk essentieel en sturend binnen het systeem. Daarvoor is ruimte nodig voor bewustwording over jouzelf:

• Welke processen lopen in mijzelf tijdens een inleidend interview?
• Hoe werkt mijn lichaam als radar voor systeemenergie?
• Wat zijn mijn eigen blinde vlekken en waar heb ik coaching nodig?
• Hoe ga ik om met dat niet-weten?
• Wat zou ik af moeten leren en loslaten?

Wanneer je de basisprincipes in systemen door hebt en in de praktijk kunt inzetten, en jouzelf als instrument daarbij weet te gebruiken, kun je jouw systemisch leiderschap handen en voeten geven. Als systemisch begeleider of systemisch coach heb je een functie die om leiderschap, verantwoordelijkheid en ethiek vraagt. Je werkt per slot van rekening met mensen en hun levensvragen, of organisatievragen die betrekking hebben op heel veel mensen.

Een opstelling is een methode om snel inzicht te krijgen in de diepere oorzaken van een vraagstuk. Met een opstelling maak je een ruimtelijk beeld van een systeem. Dat kan een familieopstelling zijn, van je familiesysteem, maar ook een organisatieopstelling, waarmee je bijvoorbeeld de verhoudingen tussen teams onderzoekt.

In een opstelling worden elementen in de ruimte opgesteld die relevant zijn voor de vraag die iemand wil onderzoeken. Dit kan bijvoorbeeld een vader, of een grootmoeder zijn, maar ook abstracte elementen zoals een gebeurtenis uit de geschiedenis, een land, of een organisatie doel. Die elementen kunnen door mensen gerepresenteerd worden (zogenaamde representanten), maar je kunt ook opstellingen doen met figuurtjes, of papiertjes of zelfs in de verbeelding.

Door naar een opstelling te kijken, kun je opeens bewust worden van onbewuste patronen. Patronen die steeds je leven sturen terwijl je zelf eigenlijk een andere kant op wilt. Wanneer je midden in zo’n patroon leeft, word je geleefd door dat patroon. Door van een afstandje te kijken naar de opstelling, komt het patroon in je bewustzijn en kun je zelf keuzes maken. Opeens wordt duidelijk wat je gedrag van bijvoorbeeld ‘moeilijk nieuwe dingen aanpakken’ in beeld probeert te brengen: misschien wel de pijnlijke geschiedenis van een opa die iets nieuws aanpakte, dat uitliep op een faillissement met consequenties voor velen…

Opstellingen geven dus geen oplossingen, maar inzicht. Een opstelling leert ons uit te zoomen en de blik te richten op dat wat nog een plek nodig heeft in de geschiedenis.

De begeleider van systemisch werk met opstellingen heeft weet van de werking van de gewetens in systemen en test, bijvoorbeeld door elementen toe te voegen of zinnen te laten uitspreken, waar in het systeem iets nog erkend wil worden.

‘Erkennen is de meest helende beweging’

Bert Hellinger 

Een opsteller werkt daarbij zonder oordeel. De coach of begeleider geeft geen advies aan de vraagsteller, maar verkent samen met de cliënt hoe de verschillende onderdelen zich tot elkaar verhouden.

Een representant vertegenwoordigt een persoon, of een element in de opstelling. Opvallend is dat iedereen lijkt te kunnen representeren. Je zou kunnen zeggen dat je je lichaam en je zintuigen leent om de informatie op te pikken over het systeem waar de opstelling over gaat. Zodra een representant is opgesteld, kan diegene verwoorden hoe zij of hij zich verhoudt tot de andere opgestelde elementen. Een representant hoeft daarvoor niets te weten over het systeem of het element dat zij of hij representeert.

Dit is een interessant fenomeen waar we nog geen wetenschappelijke verklaring voor hebben. Maar kennelijk worden de zintuigen die verhoudingen, afstand en nabijheid kunnen waarnemen geactiveerd zodra we in een opstelling staan.

Een interventie is erop gericht de dynamiek binnen een systeem te (h)erkennen en die voorwaarden te scheppen waardoor het systeem vitaler wordt. Dat begint vaak met het verhelderen van de verhoudingen en dynamieken in het systeem. Door uit te zoomen en naar het grotere geheel te kijken worden vaak opeens verbanden zichtbaar tussen wat ooit gebeurde in het systeem en de vraag nu.

Een interventie kan bestaan uit het toevoegen van elementen, het laten uitspreken van zinnen of soms blijkt een gestelde vraag precies dat te raken waarmee de cliënt heel anders met haar of zijn eerdere vraag om kan gaan.

Je zou kunnen zeggen dat je met een familieopstelling persoonlijke vragen systemisch onderzoekt. Omdat we nou eenmaal onlosmakelijk lid zijn van ons familiesysteem, ligt de oorsprong van veel van onze vragen in het familiesysteem. Een familieopstelling gaat niet alleen over personen in het systeem, maar meer over de manier waarop onze families met de geschiedenis omgegaan zijn en hoe ze pijnlijke situaties overleefd hebben. Die manier van overleven van onze voorouders is vaak de bron van patronen die we als knellend ervaren. Met een familieopstelling kunnen die verbanden van vroeger en nu inzicht geven. Wanneer onbewuste patronen in ons bewustzijn komen, ontstaan er keuzemogelijkheden, waar eerder de onbewuste patronen ons stuurden.

Een familieopstelling geeft nieuw perspectief, vanwaar je heel anders met je vraag om kunt gaan. Je krijgt inzicht in hoe de systeemdynamieken jou deden vastlopen, maar ook waar je juist in uitblinkt en hoe jouw verleden en omgeving daaraan bijdragen.

Je kunt met een familieopstelling uiteenlopende onderwerpen onderzoeken:

• Relaties
• Opvoeding
• Ziekte
• Ongewenst gedrag
• Onverklaarbare gevoelens of gedachten
• Verslaving
• Conflicten
• Depressieve gedachten
• Geen stappen naar ander werk kunnen zetten
• Geen rust kunnen vinden

Het BHI geeft opleidingen, cursussen en workshops op het gebied van systemisch werk. In onze workshops familieopstellingen maak je kennis met familieopstellingen in het algemeen en is er ruimte om een persoonlijke vraag te onderzoeken met een familieopstelling. Bekijk ons aanbod voor de mogelijkheden.

Ook is het mogelijk een privé-sessie te boeken bij een van onze ervaren coaches.

Dit kan in een locatie van het BHI of bij een van onze coaches op locatie, maar het kan ook online of telefonisch. Neem contact op voor de mogelijkheden.

Nee. Je kunt alleen komen en jouw vraag onderzoeken met een familieopstelling. Juist omdat een opstelling de (vaak onbewuste) onderstroom in systemen zichtbaar maakt krijg je nieuwe inzichten, die van binnenuit het systeem niet zichtbaar werden. Uiteraard kun je ook met bijvoorbeeld je partner komen, of met een broer of zus.

Bij een familieopstelling in privésessie doen we in 2 uur een eigen opstelling. De vraaginbrenger komt alleen. De opsteller van het BHI zorgt voor de aanwezigheid van 6 representanten. Een familieopstelling in privésessie biedt veel privacy en kost minder tijd dan het volgen van een workshop.

Bij persoonlijke systemische coaching maken we een afspraak van rond de 1,5 uur. Er zijn geen representanten aanwezig voor een opstelling. Je kunt wel samen met de coach een opstelling doen met behulp van vloer- of tafelmateriaal zodat het vraagstuk visueel en doorleefd wordt.

Bij een workshop familieopstellingen kun je je eigen vraag inbrengen én ervaar je de opstellingen van anderen. Je wordt ook regelmatig uitgenodigd om representant te zijn in opstellingen van anderen. Dit zijn unieke ervaringen die vaak ook een verdieping brengen in je eigen proces. Daarnaast leer je familieopstellingen beter doorzien en doorvoelen door de uitleg van de trainer en door het meemaken van opstellingen van anderen.

Bekijk in ons aanbod de mogelijkheden voor een workshop familieopstellingen. Neem contact op met het BHI om een afspraak te maken voor een familieopstelling in privésessie of persoonlijke systemische coaching.

Zeker niet. Een professionele opstelling is niet gevaarlijk. Zolang de begeleider van de opstelling goed opgeleid is en weet wat hij of zij doet. Weet je dat niet, dan kan een opstelling een verkeerd effect bereiken.

Een opstelling kan wel veel losmaken. Het maakt per definitie ruimte voor alles wat gezien wil worden – ook het negatieve. Realiseer je dat wanneer je een opstelling aangaat. Dat geldt niet alleen voor de vraagsteller, maar ook voor de representanten. Je kunt als representant gevraagd worden voor een rol die jouw persoonlijke thema’s raakt.

En er zijn enigszins ongrijpbare risico’s: er is geen goede klik tussen de vraagsteller en de begeleider, er gebeurt die dag iets waardoor de vraagsteller of de begeleider net even anders reageert dan anders, er is ruis in het bespreken van het vraagstuk, etc.

Je leest hier meer in de blog Zijn familieopstellingen gevaarlijk?

Een organisatieopstelling is een ruimtelijke uitbeelding van de dynamieken in een organisatie systeem of een team. Een organisatieopstelling brengt in kaart welke elementen en rollen van invloed zijn op dynamieken in het systeem. Door uit te zoomen naar grotere gehelen en ook naar de oorsprong en historie van een organisatie geeft de opstelling helderheid over wat bijvoorbeeld de weerstand in beeld probeert te brengen. Ook kun je met een organisatieopstelling onderzoeken welke consequenties veranderingen zullen hebben of aan welke voorwaarden voldaan moet worden om veranderingen goed te implementeren.

Het systemisch perspectief kan naast alle bestaande managementmodellen, bedrijfsstructuren en organisatieplannen bestaan. Het is niet of/of. Het is en/en. Wanneer je systemische inzichten tastbaar kunt maken en mensen binnen de organisatie patronen en inzichten kunt laten ervaren, kun je systemisch werk inzetten voor uiteenlopende vraagstukken en veranderprocessen binnen organisaties.

Wanneer er vragen zijn over het wel en wee in de organisatie, wanneer er inzicht gewenst is over welke condities nodig zijn om veranderingen door te voeren, wanneer er vragen zijn over hoog verzuim binnen de organisatie: een organisatieopstelling biedt inzicht in uiteenlopende situaties.

Dynamieken binnen organisaties worden gevoed door de onderstroom. Een organisatieopstelling kan je helpen patronen te veranderen of met een andere blik te kijken naar vraagstukken.

Onderliggende dynamieken en patronen spelen een rol in uiteenlopende situaties, bijvoorbeeld:

• Er is weerstand in de organisatie.
• Een afdeling of bedrijf gaat fuseren; welke voorwaarden moeten we niet vergeten?
• Steeds terugkerende patronen in bepaalde functies.
• Men wil meer eenheid binnen de organisatie voor het nemen van toekomstige beslissingen, zoals het introduceren van een nieuw product, het wijzigen van beleid, etc.
• Er heerst een angstcultuur.
• Op een goede manier afscheid nemen van een afdeling.
• Onderzoeken hoe een nieuw product of nieuw logo te lanceren.

In onze workshops organisatieopstellingen maak je kennis met organisatieopstellingen in het algemeen en is er ruimte om een vraag uit de eigen organisatie te onderzoeken met een organisatieopstelling. Bekijk ons aanbod voor de mogelijkheden.

Ook is het mogelijk een organisatieopstelling voor jouw organisatie te boeken bij een van onze ervaren systemisch begeleiders. Neem contact op voor de mogelijkheden.

Het BHI geeft verschillende opleidingen, cursussen en workshops op het gebied van systemisch werk. Sommige trainingen zijn te volgen zonder vooropleiding, andere zijn bedoeld voor mensen die al ervaring hebben met systemisch werk. Bij iedere opleiding staat aangegeven of en zo ja welke toelatingseisen er zijn.

Ja, een groot aantal opleidingen is geaccrediteerd, o.a. bij NBVH, StiR, NOBCO, SKGV, Schoolleidersregister PO en MfN. Wil je weten of de opleiding die je gaat volgen geaccrediteerd is voor jouw beroepsvereniging? Neem dan even contact op met kantoor.

Als je je bij ons inschrijft, gaan we ervan uit dat je alle dagen aanwezig bent. Als je van tevoren al weet dat je één of meer dagen niet kunt, dan vragen we je naar een opleiding met een andere startdatum te kijken.

Nee. Als je wilt leren hoe je zélf opstellingen kunt begeleiden, is de basisopleiding Systeemdynamiek in organisaties (organisatieopstellingen) óf de basisopleiding Familieopstellingen de meest geschikte opleiding.

Nee. Je kunt na het afronden van deze opleiding wel de verkorte opleiding Organisatieopstellingen voor familieopstellers volgen. In drie blokken van twee dagen leer je een aanvulling waarmee je op het basisniveau van de opleiding Systeemdynamiek in organisaties komt.

Ditzelfde geldt uiteraard ook andersom. Als je de basisopleiding Systeemdynamiek in organisaties hebt gevolgd, kun je ook een verkorte opleiding doen om familieopstellingen te leren begeleiden.

Zeker. We moedigen iedereen altijd aan om zoveel mogelijk ‘smaken’ op te doen als begeleider van opstellingen. Dus je bent van harte welkom!

Systemisch werk kent behalve vele overeenkomsten onder opleiders echter ook vele verschillen. Omdat wij in de masteropleiding een verdiepingsslag willen maken is het handig als je onze werk- en zienswijze rondom systeemdynamiek en opstellingen weet. We vragen je daarom om voorafgaand aan de master deel te nemen aan de verkorte opleiding Organisatieopstellingen voor familieopstellers of aan de verkorte opleiding Familieopstellingen voor organisatieopstellers.

Het Bert Hellinger Instituut bestaat sinds het jaar 2000. Sinds 2022 werken wij ook onder de naam Systemic Business School. 

Het Bert Hellinger Instituut heeft als vertrekpunt het systemische ambacht. Dat willen we leren aan onze deelnemers in opleidingen. Je leert het ambacht van systemisch werken en/of het systemisch opstellerschap, zodat je met vraagstukken in families en/of organisaties kunt werken. Wat je leert over dit ambacht kun je zelf vertalen naar je beroep en meenemen in je gereedschapskist.

Bij de Systemic Business School is het leiderschap het vertrekpunt. Het leiderschap, en al wat leiders tegenkomen in zichzelf en in hun organisatiesystemen, is de basis. Aan die basis worden systemische kennis en vaardigheden aangereikt. Zodat de leider zichzelf kan transformeren naar een systemisch leider. 

Na je aanmelding voor een opleiding ontvang je van ons per e-mail een factuur voor het totaalbedrag. Wil je ineens betalen, dan kan dat via de betaallink die bijgevoegd is, of door het bedrag per bankoverschrijving o.v.v. het factuurnummer over te maken. De workshops kunnen bij aanmelding gelijk online betaald worden.

Jazeker. Bij aanmelding voor een opleiding vragen we je dan wel, na ontvangst van de factuur, gelijk 10% van het totaalbedrag aan te betalen. Het resterende bedrag dient voor afronding van de opleiding voldaan te zijn.

Het resterende bedrag dient voor afronding van de opleiding voldaan te zijn.

Je kunt bij ons betalen met IDEAL, Credit card, PayPal, Bank transfer (Klarna), SOFORT Banking, Bancontact.

Onze werktijden zijn voor alle locaties gelijk; van 9:30 uur tot 17:00 uur.

Let op: voor sommige activiteiten die we op Texel organiseren kunnen de tijden afwijkend zijn.

Ja, dieetwensen kun je doorgeven door dit aan te geven op het aanmeldformulier. Heb je een uitzonderlijk dieet of twijfel je of je de lunch kunt eten, neem dan even contact met ons op. In het geval van een zeer uitzonderlijk dieet kunnen we je vragen zelf je lunch mee te brengen. Dieetwensen waar we altijd aan kunnen voldoen zijn vegetarisch, veganistisch, glutenvrij, lactosevrij.

Wanneer je een klacht hebt, kun je in eerste instantie contact opnemen met ons kantoor of met de betreffende opleider. Samen zullen we dan zoeken naar een oplossing voor je klacht. Wanneer je er samen niet uitkomt, kun je je wenden tot onze klachtencommissie. De beschrijving van deze procedure vind je hier.