Zijn familieopstellingen gevaarlijk?

Wat is een familieopstelling?

In de basis is een familieopstelling een manier om anders te kijken naar een probleem of situatie waar je niet verder mee komt. Het is een uitbeelding van je vraag, die je helpt ontdekken welke onbewuste patronen en dynamieken jouw leven sturen.

Een opsteller begeleidt het tot stand komen van een ruimtelijk beeld (opstelling) van dat deel van het familiesysteem dat helpt de vraag van de deelnemer te onderzoeken. Daarbij krijgen alle relevante elementen een plaats. Dat kunnen personen zijn (familieleden of andere mensen) maar ook abstracte elementen, zoals een land of doel. De elementen in de opstelling worden vertegenwoordigd door representanten (mensen) of materialen.

De opstelling maakt zichtbaar welke dynamieken in het systeem bestaan en de begeleider onderzoekt zonder oordeel wat in het systeem erkend wil worden voor er ruimte ontstaat voor verandering. Dat doet hij door te kijken naar de bewegingen en verhoudingen die ontstaan binnen de opstelling zelf én bij de vraagsteller.

Met een interventie probeert de begeleider een ingang te vinden die beweging brengt in het systeem en bij de vraagsteller. Een interventie kan bestaan uit het toevoegen van elementen, het stellen van vragen of het laten uitspreken van zinnen.

Vanuit een nieuw perspectief kan de vraagsteller vervolgens heel anders met een vraag of situatie omgaan.

Wanneer doe je een familieopstelling?

Wanneer je niet verder komt met een situatie of een probleem hebt waar je tegenaan blijft lopen en maar niet veranderd krijgt, ondanks dat je besloten hebt dat je het anders wilt doen.

Hoewel de naam voor veel mensen impliceert dat een familieopstelling gaat over vragen of problemen uit je familiesysteem, hoeft dat zeker niet zo te zijn. Een familieopstelling kan werkzaam zijn bij problemen met liefdesrelaties, werk, kinderen – of ieder ander aspect van jouw leven. De kans bestaat dat jouw antwoord besloten ligt in je familiesysteem, maar je kunt ook een ander deel van jouw verleden adresseren met een persoonlijke opstelling als deze.

Waar komen familieopstellingen vandaan?

Al sinds de jaren 40 wordt Gestalttherapie gebruikt. Gestalttherapie is een bekende ervaringsgerichte therapie waarin ook ruimte is voor visueel uitbeelden. Een opstelling heeft ook een Gestalt – maar het systemisch perspectief maakt het inde kern anders.

Systemisch werk en de daarbij behorende opstellingen zijn in de jaren 80 ontwikkeld door de Duitse psychotherapeut Bert Hellinger. Bert Hellinger was zeer geïnteresseerd in groepsdynamica. Hij maakte dit aspect steeds meer onderdeel van zijn onderzoek en later zijn therapieën.

Zijn eerste manier van opstellen was het plaatsen van een rijtje familieleden, op volgorde van leeftijd, om inzicht te krijgen in iemands achtergrond. Al snel zag hij echter dat dat rijtje dynamisch was. Iemand ontbrak in het rijtje, wilde naar achteren stappen, wilde wegkijken: de opstelling gaf inzicht in een onzichtbaar maar allesbepalend systeem.

Dat idee is Bert Hellinger steeds verder gaan onderzoeken en ontwikkelen. Hij leerde dat systemen allesomvattend zijn. Hij maakte ons ervan bewust dat wij allen staan op de schouders van de ervaringen van de generaties voor ons. Dat als wij compleet willen zijn, we ruimte moeten maken voor alles in het systeem, ook de elementen of personen die je liever geen plaats zou willen geven in jou. Dat als je jouw verankerde overtuigingen wilt veranderen, je terug moet kijken naar patronen uit jouw verleden.

Bert Hellingers ideeën zijn wereldwijd overgenomen. Zijn systemisch werk is uitgegroeid tot de familie- en organisatieopstellingen zoals wij die nu kennen.

Maar: zijn familieopstellingen nu gevaarlijk?

Zeker niet. Een professionele opstelling is niet gevaarlijk. De begeleider van de opstelling moet wel goed opgeleid zijn en weten wat hij doet. Weet je dat niet, dan kan een opstelling een verkeerd effect bereiken.

Welke risico’s brengt een familieopstelling wel met zich mee?

Een familieopstelling is niet gevaarlijk, maar kan wél veel losmaken. Het maakt per definitie ruimte voor alles wat gezien wil worden – ook het negatieve. Realiseer je dat wanneer je een opstelling aangaat.

Dat geldt niet alleen voor de vraagsteller, maar ook voor de representanten. Je kunt als representant gevraagd worden voor een rol die jouw persoonlijke thema’s raakt.

En er zijn enigszins ongrijpbare risico’s: er is geen goede klik tussen de vraagsteller en de begeleider, er gebeurt die dag iets waardoor de vraagsteller of de begeleider net even anders reageert dan anders, er is ruis in het bespreken van het vraagstuk, etc.

Hoe weet je of de begeleider/coach professioneel en betrouwbaar is?

Je kunt altijd navragen welke systemische opleidingen iemand heeft gevolgd, hoeveel dagen de opleiding telde en hoeveel ervaring de begeleider heeft met systemische opstellingen en/of systemisch begeleiderschap/coaching. Systemisch begeleiderschap is een vak uit de praktijk en hoe meer vlieguren er gemaakt zijn, hoe meer de begeleider heeft kunnen leren van zijn of haar successen én valkuilen.

Een systemisch begeleider is echt aanwezig, met aandacht voor dat wat jij inbrengt, zonder dat hij/zij weet of hij jou kan helpen. Een systemisch begeleider is bereid het risico te nemen dat een opstelling of coaching de vraaginbrenger geen nieuwe informatie oplevert. Kortom: een systemisch begeleider heeft geen intentie om iets op te lossen, maar wel de bereidheid om met de vraagsteller het onderzoek(savontuur) aan te gaan.

Een begeleider moet daarvoor vrij van oordelen en overtuigingen zijn. Wanneer je oordelen meebrengt en bijvoorbeeld bepaald gedrag afkeurt, kun je geen vrij onderzoek aangaan.

Een begeleider moet daarnaast waken voor de juiste interpretatie van zijn waarnemingen. Wanneer een representant aangeeft dat zijn liefde ergens anders naartoe gaat, is dat een energiegevoel dat op allerlei manieren uitgelegd kan worden. Het betekent niet automatisch dat de waarheid is dat de uitgebeelde persoon een andere relatie heeft, het kan net zo goed betekenen dat zijn werk veel aandacht en betrokkenheid vraagt. Het is aan de begeleider die ruimte over te brengen aan de vraagsteller.

Bij onze Veelgestelde vragen kun je nog meer lezen over wat je mag verwachten van een systemisch begeleider of coach. Ben je benieuwd naar de coaches van het Bert Hellinger Instituut? Maak dan kennis met ons team.