Wat is een familieopstelling?

Hoe werkt een familieopstelling?

In een familieopstelling worden elementen in de ruimte opgesteld die relevant zijn voor de gestelde vraag. Je onderzoekt zo met hulp van een systemisch begeleider wat er gebeurt binnen het familiesysteem. Door oordeelloos te observeren en te exploreren, probeert de begeleider dynamieken zichtbaar te maken en te voelen waar ruimte is voor verandering. Vaak gebeurt dit door te testen met zinnen of verplaatsing in de ruimte.

Een familieopstelling gaat daarbij zeker niet alleen over personen in het systeem. Het gaat vooral over de manier waarop onze families met de geschiedenis omgegaan zijn en hoe ze pijnlijke situaties overleefd hebben. Die manier van overleven van onze (voor)ouders is vaak de bron van onbewuste patronen die lang kunnen blijven bestaan.

Hoe zijn familieopstellingen ontstaan?

Familieopstellingen zijn afkomstig uit het systemisch werk. Systemisch werk vraagt een fenomenologische blik, waarbij je je openstelt voor het geheel. Je kijkt niet naar de details van oorzaak en gevolg, maar laat allereerst alle informatie op je afkomen, zonder daar interpretatie aan te geven.

Daarbij werk je vanuit de wetenschap dat systemen compleet ‘willen’ zijn. Het is essentieel om te ontdekken wat uit het verleden erkend wil worden voordat een volgende stap gezet kan worden.

De grondlegger van het systemisch werken was Bert Hellinger (Duitsland 1925-2019). Hij ontwikkelde familieopstellingen eind jaren tachtig tot een methode om snel inzicht te krijgen in de diepere oorzaken van een vraagstuk.

Wanneer kan een familieopstelling je helpen?

Wanneer je klem loopt op steeds hetzelfde probleem of dezelfde vraag, is het belangrijk om te ontdekken waar dit probleem vandaan komt. De vraag kan over allerlei onderwerpen gaan: relaties, werk, opvoeding, ziekte – de oorsprong is vaak terug te voeren op ons familiesysteem. Daar zijn we nu eenmaal onlosmakelijk mee verbonden.

Een familieopstelling kan nieuwe inzichten geven. Niet alleen op de systeemdynamieken die jou hebben doen vastlopen, maar ook op die waar je juist in uitblinkt. Je ontdekt hoe jouw verleden en omgeving hebben bijgedragen aan wie jij nu bent. Met die nieuwe blik kun je heel anders met je vraag omgaan dan je tot dan toe gedaan hebt.

Over welke familieleden gaat een familieopstelling?

In een familieopstelling worden voornamelijk familieleden opgesteld. En je hoeft niet te komen met de daadwerkelijke familieleden. In een opstelling worden die vertegenwoordigd door andere aanwezige personen of, als je in een 1-op-1 setting met een systemisch begeleider werkt, door materialen. En voornamelijk familieleden, want je kunt ook abstracte elementen als een land of een bepaalde gebeurtenis toevoegen. Maar over het algemeen gaat het over familie.

Tot familie behoren bijvoorbeeld:

De huidige familie, waaronder:
• de partner; soms minnaars
• kinderen; ook overleden kinderen, doodgeboren kinderen, geaborteerde kinderen, miskramen
• kleinkinderen

De herkomstfamilie, waaronder:
• broers en zussen, ook doodgeboren, soms miskraam
• ouders en hun broers en zussen, levend en (vroeg) overleden
• vorige partners
• halfbroers en halfzusters
• vorige partners van vader of moeder
• grootouders
• overgrootouders – en nog verder terug wanneer daar iets ingrijpends heeft plaats gevonden in cultuur of volk

Welke elementen of personen relevant zijn binnen een opstelling onderzoekt de systemisch begeleider in het startgesprek.

In welke vormen kun je een familieopstelling doen?

Die elementen in de familieopstelling kunnen door mensen gerepresenteerd worden (zogenaamde representanten), maar je kunt ook opstellingen doen met figuurtjes, of papiertjes of zelfs in de verbeelding.

Een opstelling met materialen is een laagdrempelige manier voor een (eerste) familieopstelling. Eenvoudig, snel en vaak al voldoende om verder te kunnen.

In een opstelling met representanten raak je echter wel een andere laag. Bij het opstellen met materialen ben jij als deelnemer namelijk de enige bent die kunt voelen, reageren, bewegen. In een opstelling met representanten reageren zij zelf vanuit hun intuïtie op de opstelling en de veranderingen daarbinnen. Dat maakt dat je een andere uitkomst kunt hebben uit beide vormen van opstellingen.

Welke methode het beste past bij een vraag of situatie kan van verschillende factoren af hangen. Het kan emotioneel gezien spannend zijn je bloot te geven bij een groep representanten, het kan door een beperkte tijd makkelijker zijn om (in eerste instantie) te kiezen voor een individuele sessie en een familieopstelling met materialen. De systemisch begeleider kan met je overleggen over deze keuze.