Het zit hier in de muren

“Het zit hier in de muren” is een uitspraak die we geregeld terughoren. Want waar zit het anders in, dat het bedrijf maar niet volwassen wil worden? Dat we blijven terugvallen in onze ontwikkeling? Dat samenwerkingen niet lopen? Dat er weerstand op verandering is? Dat we het hele team vervangen en dan gewoon exact hetzelfde probleem weer de kop opsteekt?

Wanneer organisaties bij ons aankloppen, is er al iets aan voorafgegaan. Er is misschien een training, een coaching, een traject geweest – maar het is nog steeds niet gelukt om echt de vinger achter de vraag te krijgen. En dus ook niet om het vraagstuk op te lossen of anders te benaderen.

En nee, natuurlijk zit het onveranderlijke niet in de muren. Het zit in de systemen, in de dynamieken van de organisatie. Hoe krachtig die systemen zijn en hoe hun dynamieken zich keer op keer laten zien is vaak een grote verrassing. Dat is het deel dat wij met organisaties en leiders mogen onderzoeken.

In ons incompany werk richten we ons vaak op de vraag: waarom is dit vraagstuk er? En in het verlengde daarvan: wanneer is het ontstaan en wat is de goede reden daarvoor?

Een organisatie heeft een complete geschiedenis. Dat bestaat niet alleen uit de mooie verhalen, de nieuwe producten of de sterke groei van het bedrijf. Niet alleen het goede, ook het pijnlijke en ongemakkelijke wil gezien worden. Onbewust komen deze onverwerkte gebeurtenissen in de onderstroom terecht en uiten zich in patronen. Net zolang totdat er niet meer naar de patronen wordt gekeken als problemen die moeten worden opgelost.

Door de vraag systemisch te verkennen, bijvoorbeeld met een opstelling of historische tijdlijn, kun je tot nieuwe inzichten komen over die patronen. Je kunt zo ontdekken dat een deel van de geschiedenis niet goed verwerkt is of een plek heeft gekregen, waardoor het nog steeds mee wil doen. Of dat een afscheid van een medewerker systemisch niet voltooid is, waardoor de plek niet volledig vrijkomt voor een andere. Ook doen we vaak een product/marktopstelling. Hoe gaat de markt reageren op de lancering van een nieuw product en hoe kunnen we daarop anticiperen?

Het systemisch verkennen begint al met het voelen en luisteren naar de perspectieven waaruit mensen vertellen. Door uit te zoomen richten we ons op de oorsprong. Gaandeweg ontdek je met elkaar wat of wie je nodig hebt om het vraagstuk werkelijk aan te kijken en beweging te creëren.

Daarnaast maken we organisaties en leiders bewust van de behoeften van het organisatiesysteem. Systemen hebben behoefte aan kaders en ondersteuning. Agens, vakinhoudelijk en communio leiderschap zijn alledrie nodig binnen het organisatiesysteem en vragen een bepaalde ordening. Die bewustmaking brengt vaak een essentiële beweging in organisaties op gang.

Zo voelde een opdrachtgever dat de verbinding met de markt wegstroomde. Doordat er grote veranderingen vanuit de buitenwereld op hen afkwamen, was het bedrijf zoekende hoe daarop te reageren.Daarmee ontstond de neiging om meer naar binnen te keren (Communio), terwijl de ordening vraagt om je eerst op de buitenwereld te richten (Agens). Heel simpel gezegd: zonder de markt kun je je vak niet uitoefenen.

Met deze opdrachtgever verkenden we hun Agens-veld. De vragen die we onderzochten waren: ‘wat gebeurt er met ons als wij ons verbinden met de markt’ en ‘wat willen we betekenen in de buitenwereld’? Vanuit de vraag ‘wie zijn wij voor onze opdrachtgevers in de markt’ haalden we de leidende principes op uit het organisatiesysteem. De gezamenlijke leidende principes maakten duidelijk wat hun bestaansrecht is en wat hun plek is in de markt. Dat is een wezenlijk andere benadering dan een doordacht model van missie, visie en strategie. Het verhaal van de organisatie werd zo helder en ook gezamenlijk.

Het systemisch perspectief kan organisaties zoveel meer bieden. Het is mooi om organisaties en leiders daar kennis mee te laten maken. Bijvoorbeeld ook door een workshop ‘Leiderschap vanuit systemisch perspectief’ te verzorgen voor het Leaderschip Development Program van Nyenrode.

Iedere keer zie ik het weer als een moedige keuze van organisaties om dit avontuur aan te gaan. Wij weten immers niet wat we tegenkomen. We hebben geen stappenplan, we kunnen geen uitkomst of applaus garanderen. We kijken in het onbewuste, de onderstroom en het vraagt van organisaties bovenal om zich open te stellen voor het onbekende. En aan te kijken wat het ook mag zijn dat we daar tegenkomen.