Hoe is het om representant te zijn in een opstelling?

De rol van een representant

Representanten verbeelden een plaats in een opstelling. Zij krijgen vaak enige context bij de vraag door de inleiding van de vraagsteller en mogelijk aanvullende vragen van de systemisch begeleider. Echter, ze krijgen meestal lang niet alle details en soms weten ze zelfs niets over de vraag of de vraagsteller. De representanten stellen zich vooral open voor de energie van de vraagsteller, het systeem van de vraagsteller en van elkaar als representanten. Met die informatie gaan de representanten de opstelling in. Met een bepaald gevoel maar zonder instructie of karakterbeschrijving.

Representanten voeren dus geen toneelstukje op maar doorleven hun positie. Op basis van hun intuïtie kunnen zij reageren op hun positie en mogelijke veranderingen in de opstelling. Verandering kan ontstaan doordat de vraagsteller of een andere representant een beweging maakt. Of de begeleider stelt een vraag en onderzoekt wat er gebeurt als een representant een andere plaats inneemt. Representanten maken zichtbaar of voelbaar wat hun reactie is daarbij en geven daarmee veel informatie over de dynamieken binnen het systeem.

Het kiezen van representanten

De begeleider luistert naar de vraag (of helpt deze formuleren) en overweegt welke personen of elementen moeten worden opgesteld om de vraag te kunnen onderzoeken. De begeleider vraagt de vraagsteller meestal de representanten te kiezen. Dat gaat volledig op gevoel. Een enkele keer kan een begeleider iemand vragen te representeren.

Een representant wordt altijd specifiek uitgenodigd uit om deel te nemen aan de opstelling met een letterlijke vraag als: “Wil jij mijn … zijn?”. Nee zeggen mag ook. Wanneer je om welke reden dan ook weerstand voelt, sla je af en vraagt de vraagsteller iemand anders.

Representanten in de opstelling

Als de opstelling gaat beginnen, komen de representanten in de opstelling staan. Soms wijst de vraagsteller de representanten hun plaats in de ruimte en ten opzichte van elkaar, soms vinden representanten intuïtief hun plek. Meestal vanaf het moment dat ze opstaan en in de opstelling komen, ervaren de representanten de emoties die horen bij de persoon of het element dat zij vertegenwoordigen.

De begeleider kan vragen stellen om die emoties duidelijk te identificeren of om bewegingen te testen in de opstelling. De representanten kunnen ook op eigen initiatief bewegen door de opstelling of hun emoties uiten.

De waarde van een representant

Al die dynamieken laten zien wat zich allemaal afspeelt achter onbewuste patronen die de vraagsteller met zich mee draagt. Dat zijn enorm waardevolle inzichten voor de vraagsteller. In een opstelling met materialen zul je diezelfde inzichten niet bereiken omdat de vraagsteller dan alleen vanuit zijn eigen perspectief kan bewegen.

Hoe doe je dat nu?

Enkele representanten vertellen over hun ervaring:

Sandra:

“Je kunt het nooit fout doen, alles wat je zegt of doet is informatie. Met deze woorden in het achterhoofd stapte ik voor het eerst het veld in en gelijk voelde ik vanalles gebeuren. Als je representeert gaat alles vanzelf, je hoeft niet na te denken over wat je moet doen. Vaak heb je al iets gedaan of gezegd voordat je je er bewust van bent. Het is een bijzondere ervaring, waar je vaak ook zelf informatie uit kunt halen.”

Nienke:

“Ik stapte in de opleiding Systeemdynamieken in organisaties zonder ooit een opstelling meegemaakt te hebben. Ik ‘wist’ gewoon dat dit iets voor mij was. En zo kwam het dat ik in het tweede blok voor het eerst in een opstelling stond als representant. Het eerste moment was ik lichtgespannen want wat wordt er dan eigenlijk van me verwacht… Maar heel snel was dat niet relevant en deed mijn lijf precies dat wat er wel relevant was. Ik voelde het als een soort van overgave; vanzelfsprekend en ongelooflijk bijzonder tegelijk.

Vanaf het moment dat de vraaginbrenger mij aankeek en vroeg als representant was ik onderdeel van dat systeem. Mijn lijf deed zijn werk. Ik stond zelf als het ware even uit en dat gaat vanzelf. Representanten hoeven niets te doen, niets anders dan te voelen en dit woorden te geven.”

Anouk:

“Toen ik een 2-daagse workshop Familieopstellingen bijwoonde, maakte ik voor het eerst verschillende opstellingen mee. Naar de eerste opstellingen heb ik gekeken. Ik vroeg me af hoe de representanten wisten hoe ze moesten bewegen, wat ze moesten zeggen. Tot ik zelf gevraagd werd om te representeren. Het ging echt vanzelf. Ik voelde in het moment waar ik hoorde. Dat werd nog duidelijker toen ik tweemaal in een soortgelijke rol werd gevraagd te representeren – en ik me totaal anders opstelde. Niet vanuit een overweging maar vanuit een overtuigend gevoel. Ik vond het een unieke ervaring.”

Yolande:

“Als representant in een opstelling staan is elke keer een verrassing. Het is verrassend welke emoties er spelen en welke bewegingen er van jou als representant worden gevraagd. Deze zijn soms zo anders dan je eigen bekende reacties, dat het volgen van de beweging mijzelf ook iets brengt. Daarnaast is het mooi om te zien hoe je als representant van plaats kunt veranderen en wat voor impact dit heeft op het systeem. De reactie van de inbrenger op de actie/plek van de representant is soms één van (h)erkenning voor zowel de inbrenger als de representant. Representant kunnen zijn is een mooi kado om te (blijven) leren over systeemdynamieken.”