Ruimte door afbakenen

Denkend aan alle ouders die opeens én thuis moeten werken én juf of meester moeten zijn voor hun kinderen én een wereld om zich heen vinden die alleen maar onzekerheid creëert, voel ik een diep respect en medeleven voor hen.
Alle docenten hebben in razend tempo vorig weekend allerlei lesmateriaal naar de kinderen gestuurd, maar de ouders hebben geen scholing gekregen om dit thuisleren te hanteren.

En naast dat ouders opeens juf en meester moeten zijn, moeten ze tegelijkertijd hun eigen werk ook thuis doen.
De ontbijttafel wordt school en kantoor, de slaapkamer wordt kantoor voor degene die de drukte ontvlucht.
Waar altijd een fysieke afbakening was tussen het familie systeem, school schoolsysteem, werksysteem van de ene ouder en werksysteem van de andere ouder, overlappen nu opeens al die systemen.
Volwassenen kunnen zeggen “nu gaan we aan het werk”.
Maar voor kinderen kan het wegvallen van een heldere afbakening van de school en het klaslokaal onduidelijkheid of chaos scheppen. Mijn moeder was toch anders niet zo gestructureerd? Mijn vader is toch altijd in voor een grapje? Wanneer zijn we nou gewoon familie en wanneer school? Ons huis is toch juist de plek waar we zijn als we vrij zijn?

En, ook al houden de ouders zich stoer en geven ze structuur door de gebruikelijke schooltijden aan te houden, hoe krijgen ze in hemelsnaam hun eigen werk rond én alle overleg met collega’s over werk en de onzekere toekomst én hoe krijg je t voor elkaar dat bijv. drie kinderen uit verschillende leergroepen elkaar niet storen met al hun verschillende opdrachten én hoe krijg je het huishouden rond tijdens dit intensieve gebruik van het huis én hoe hou je nog een beetje sfeer in huis?

Je eigen ruimte in huis kwijt zijn, kan knap benauwen. Zeker als je klein behuisd bent en opeens de hele dag met een heel gezin zoveel taken tegelijkertijd moet uitvoeren. Daar waar voor ouders het werk een escape was voor de drukte van een huishouden met kinderen, voelt t nu als een gevangenis zonder ontsnappingsmogelijkheid. Daar waar school voor kinderen ruimte gaf om los te zijn van spanningen thuis, kunnen ze nu niet loskomen van de spanningen. Helaas zullen we onder ogen moeten zien dat waar school en werk een uitvluchtplaats was voor spanningen thuis, er nu escalaties thuis zullen komen of al zijn, van huiselijk geweld.

Ik ben absoluut één van die betere stuurlui aan wal.. en toch hebben we met systemische pedagogiek en de ‘PAF’-oefeningen zoals ons Deense collega Mette Nordhal ontwikkeld heeft zulke goede ervaringen dat ik het aandurf wat simpele tips te geven om deze crisis toestand thuis misschien wat hanteerbaar te maken.

Rituelen
Rituelen geven helderheid aan bijvoorbeeld begin en eind van iets. Van bijvoorbeeld een werktijd, maar ook van een functie.
Een tafel heeft de functie van eettafel, maar is het al een werktafel als er een werkboek op geopend wordt? Welk ritueel geeft voor iedereen duidelijkheid dat de functie van ontbijten nu klaar is en dat nu de tijd van werken ingaat?
Het fysiek naar school en naar je werk gaan kan je ook als een ritueel zien. Zolang we nog naar buiten mogen, waarom niet na ontbijt en voor de schooltijd begint even een stuk lopen of fietsen met elkaar?
In Denemarken zagen we hoe alle klassen, van vier tot 13 jarigen begonnen met een meditatie. Het geeft de mogelijkheid alles van thuis en wat er eerder op de ochtend gebeurde af te ronden en ruimte te maken voor wat komen gaat in de klas. En heus, ook de drukke lijfjes van jonge kleuters, ook de pubermeisjes sloten hun ogen en werden zichtbaar rustig. En ook de docenten gaven aan dat zij door de meditatie met zoveel meer rust én energie hun werk konden doen.
Rituelen voor het schakelen van de ene naar de andere opdracht. Bijvoorbeeld even opstaan en een rondje lopen.
Je kan ook als ouder een ritueel bedenken om jezelf te helpen schakelen van het juf zijn naar volledig moeder zijn, of van het meester zijn, naar weer partner zijn van je partner. Al is t maar even naar de wc gaan om voor jezelf helder te maken dat je nu weer een andere functie hebt.

Bij de kleuters gebruiken ze allerlei liedjes als ritueel om aan te geven wat nu eindigt en wat begint. (vind ze op Youtube, of laat je kinderen zelf een liedje hiervoor verzinnen.)
Ook voor oudere kinderen kan je muziek gebruiken als overgangsritueel, bijvoorbeeld gedurende de tijd van pauze.
Ook een dagelijks “kring gesprek” over wat je bezig houdt is een mooie manier om je te uiten én te delen. Dit ‘samen delen’ geeft bedding om daarna weer alleen met je eigen taak aan het werk te gaan

Voor alles een heldere plek.
De ontbijttafel is geen ontbijttafel meer, de slaapkamer is geen slaapkamer meer, de eigen ruimte is opeens ook de ruimte van de anderen, wat is thuis nu eigenlijk nog? Zeker voor kinderen, maar net zo goed voor volwassenen, kunnen bepaalde rituelen nu helpend zijn om overgangen te markeren en zo dus grenzen te maken tussen het ene moment en het andere moment. Maar ook om functies een heldere afbakening te geven. Functies van bijv. moeder zijn, juf zijn, je functie die je in je werk uitoefent, partner zijn, de functie die je hebt in bijv. je vriendengroep.
Maar ook de functies van de ruimtes in huis. Misschien was er nooit eerder zo’n behoefte aan afbakening, in deze situatie van overlappende functies kan het heel behulpzaam zijn hier helderheid in te scheppen.

Afbakening van ruimte
Na gedane werk alle werkspullen in tas op één plek, bijv. in de gang.
de ontbijttafel is ontbijttafel op de normale tijden, tien minuten vóór de schooltijd begint de tafel helemaal leeg en schoon.
Verzin een ritueel om de ontbijttafel te ontslaan van de functie van ontbijttafel. En ook om de werktafel weer speel of eettafel te laten worden.
Verzin een ritueel om de ‘klaslokalen uit te nodigen binnen te komen’.
Vaststellen wie waar zit, en dat iedere dag aanhouden.

Nu zitten er waarschijnlijk meer kinderen uit verschillende leergroepen in je huiskamer.
Dit vergt van de ouders dus ook nog eens gedifferentieerd lesgeven, op verschillende niveaus en met verschillende benadering. Dat is voor docenten al moeilijk, dus ja dat is ongelofelijk lastig voor ouders!

Onze kinderen zaten op een ‘twee-mens’ school. Ik bewonderde Juf Winny mateloos hoe ze les gaf aan 25 kinderen van groep 1 tot en met 4.
Één van de dingen die ik van haar leerde was dat ze nooit lang bij de kinderen ging zitten. “Ik ben het vaste punt in het lokaal, terwijl de kinderen steeds wisselen van taakhoek”.
Als ze een vraag hebben komen ze naar mij. Er mogen maar twee kinderen bij mij staan, dan moeten de anderen zelf even uitvinden hoe ze nu het beste door kunnen werken. Of door zelf antwoorden te vinden, iemand anders uit de groep te vragen, of even deze opdracht overslaan en later bij mij komen.”
Het hangt natuurlijk af van de grootte van je huis, maar kijk of het mogelijk is om als ouder-thuis-leerkracht op een andere plek in de ruimte te zitten dan aan de tafel waar je kinderen aan werken.
Als ze hulp nodig hebben komen ze naar je toe..

Ouders krijgen er nog een andere rol bij: het écht duidelijk stellen welke regels er vanaf nu in deze situatie gelden en dat iedereen zich daar aan moet houden.
Net als De minister president opeens een heel andere rol kreeg, met een daarbij passende houding en toon, toen hij het volk moest vertellen dat we vanaf nu thuiswerken en anderhalve meter afstand houden.

Deze crisis vraagt niet om thuis zo gewoon mogelijk door te gaan en te overleven, het vraagt om heldere en andere regels om thuis met een andere werkelijkheid te kunnen léven.

Sterkte en veel plezier!
Bibi Schreuder