Timeless in the WE

Het ‘Wij’ is een verlangen vanuit het persoonlijk geweten, ‘wij’ betekent dat ik ergens bijhoor. Maar zodra je het over ‘wij’ hebt, activeert dat eigenlijk al direct ‘zij’, of ‘jullie’; diegenen die niet tot ‘wij’ behoren. ‘Wij’ heeft grenzen. Daarbuiten is jullie, of zij. Daar hoor ik niet bij. Met jullie ben ik nog wel in contact, vanuit mijn veilige ‘wij’, maar ‘zij’, die ken ik minder, of met hen wil ik niet in contact komen.

En wat nou als we die grenzen van het ‘wij’ oprekken, zo ver, dat er geen ‘jullie’ meer is, dat er zelfs geen ‘zij’ meer is?

Dan gaan er in mijn lichaam en gedachten allerlei alarmbellen af: “Dat is eng, te groots, gevaarlijk!” Als ik me voorstel dat ik onderdeel ben van een ‘wij’ waar alles op aarde toe behoort, dan voel ik me heel nietig, maar tegelijk ook heel erg opgenomen. Zoals wanneer ik op een pikdonkere nacht naar een schitterende sterrenhemel kijk. En toch, en toch..

Op zo’n moment zijn de drie systeemkrachten aan het touwtrekken in mij. In Mij? Of in Wij?

Zeker in mij zijn er angsten dat ik ondergesneeuwd raak in zo veel grootsheid, dat ik geen idee heb hoe bij te dragen aan die grootsheid, maar ook niet hoe me dan te gedragen om bij dat Al te horen.

Als ik me voorstel dat iedereen bij dat grootse Wij hoort, hoe die zich ook gedraagt, voel ik direct protest van binnen: “dan leeft iedereen er toch maar op los? Moet ik dan toelaten dat allerlei mensen van alles doen waar ik niet mee kan leven?”

Dit is dus typisch de reactie van het overlevingsmechanisme dat we het persoonlijk, of eenheidsgeweten noemen. Deze gedachten maken dat het veiliger voelt om me zo te gedragen dat ik bij een ‘wij’ hoor wat ik kan overzien, waarbinnen ik durf te vertrouwen. Deze natuurlijke drang om ergens bij te horen maakt ook dat er een ‘wij’ ontstaat; dit is de lijm en de basis van het bestaan van groepen of systemen.

Ook in mij klinken stemmen die me waarschuwen voor misstappen. Stemmen die laten weten hoe ik een klein groepje kan vertrouwen, maar nooit iedereen. Stemmen die me willen behoeden voor het er niet meer bijhoren als ik zomaar de grenzen oprek: “wij moeten onze cultuur bewaken en dat kan je niet zomaar loslaten!” De stemmen van t ‘wij’ spreken in en door mij.

Dit is dus ook dat overlevingsmechanisme van de eenheid: het erbijhoren van de delen laat een systeem ontstaan, en dat dient het overleven. Een eenheid met vaste vormen en grenzen.

De normen en waarden, de gewoonten, de cultuur geven vorm aan het systeem waar wij ‘wij’ tegen zeggen. En die vorm geeft duidelijk aan wat er wel en wat er niet bijhoort. Op grond van die normen en gewoonten worden situaties en mensen buitengesloten waar ‘wij’ niet mee kunnen leven.

En dan grijpt het systeemgeweten in. Als het over ‘wij’ gaat, heeft het systeem geweten een ander perspectief. Deze kracht probeert juist de grenzen op te rekken zodat alle mensen en gebeurtenissen die ooit bij dit systeem hoorden ook werkelijk ‘wij’ zijn en bij ons horen … Maar dan nog gaat het over ons systeem, een systeem waar het anders toegaat dan in jullie systeem.

Het systemisch denken en werken heeft al veel verbinding gebracht door het bewust maken van deze onbewuste kracht van insluiten wat werd buitengesloten.

Het gaf meer zicht op gehelen, het gaf mogelijkheden om gefragmenteerde systemen weer bijeen te brengen, het gaf inzichten hoe voorbij polarisatie te komen het gaf weer -of misschien voor t eerst- t gevoel van heel zijn.

‘Ergens mee kunnen leven’ betekent dus steeds een heleboel buitensluiten van wat het leven ons brengt.

Die enorme evolutionaire kracht, het leven, wat vaak als te overweldigend wordt ervaren, trekt zich niets aan van grenzen. Als je je door die kracht mee laat nemen kom je zeker voorbij grenzen, in onbekende situaties. Onvermoed ook en onvoorspelbaar.

Alleen al bij het schrijven van het woord onvoorspelbaar voel ik in mijn lichaam dat het persoonlijk geweten zich al schrap zet. “Ja, maar” voel ik dan van binnen.

Zo probeert het persoonlijk- of eenheidsgeweten me te beschermen tegen onvoorspelbaarheid. Het probeert te beschermen tegen alle rampspoed die het leven in petto heeft en tegen verlies van wat je nu nog aan zekerheden hebt..

En dan komt er een congres met de titel ‘Timeless in the We’.

Nog harder gaat mijn persoonlijk geweten in de verdediging! “Voor eventjes de grenzen oprekken, okay, maar voor altijd? En ook het tijdsbesef laten schieten?” Het eenheidsgeweten komt met wat oordelen aanzetten om maar even duidelijk te maken wat er dan wel kan bijhoren en wat vooral niet.

En toch, ik voel ook dat er iets gloort, iets komt op me af en trekt mijn aandacht weg van al het geprotesteer binnen in. Iets onbekends komt niet alleen op mij af, maar trekt mij ook aan. Een beweging neemt mij mee en ik voel me zoals ik me voel als ik naar die oneindige sterrenhemel kijk: nietig en opgenomen in het grenzeloze onbekende…

Bibi Schreuder